Laatste bladzijde:

Overgeschreven
Ook is er een in ‘modern handschrift’ overgeschreven versie, waarin later met potlood het een en ander is verbeterd.

Getypte versie door archivaris Karel van Empel
Gedrukt exemplaar in kast van het Gemeente Archief van Texel, links de translatie, rechts het oude handschrift.

Deze digitale versie bestaat uit de uitgave van Van Empel, nagelopen aan de hand van het overgeschreven stuk. Waar beide schrijvers van mening verschilden heb ik gekozen, of beide woorden laten staan. Zo zal het geheel niet veel verschillen van de oude tekst.
Keuren waren plaatselijke wetten gesteld door het Eilandsbestuur. De verboden dingen werden kennelijk op Texel gedaan, anders hoefde men die niet zo nadrukkelijk te verbieden. Het geeft de indruk dat ook toen de mensen niet bepaald in harmonie samenleefden.


KEURENBOEK
Over het plaatsen van de maktkramen.
1 Op huijden den 7^e Octobris Anno 1614 is bij den heeren Bailliu, Burgemeesteren ende schepenen dezes Eijlants Texel, gekeurt ende geordonneert, gelyck zij keuren ende ordonneren bij desen, dat van nu voortaen alle de Cramen op alle toekomende marcten, sullen staen, sonder eenige stalgelt te geven, op de plaets voort stadthuijs ende tusschen bijde roosters [bruggen Binnenburg en Parkstraat] binnen den burgh, ende soo de plaets niet groot ofte breedt genoegh en waare, sullen de E. gereghte plaatse wijsen, daer een yder mede te vreden sal, ofte bequamelijck [geschikt] sullen mogen staen.

Over inbreken en diefstal. Dat mag niet. Wie het toch doet krijgt een hoge boete en wordt verbannen van het eiland voor 2 jaar. De eigenaar mag zichzelf tegen inbrekers verdedigen met alle middelen.
2 Item dat van nu voortaen, hem niemant en sal onderwinden [ondernemen] tsij jonck ofte oudt, bij nagthe ofte bij dagen te comen in de luijden haer huijsen ofte schuren met lonsen ofte brandende kaersen, noch oock geen huijsen ofte schuuren op breecken, op een boete van 50 Carolus guldens ende den tijt van 2 jaaren uijtten Eijlande van Texel te werden gebannen. Ende soo wie bovent Bannissement soude mogen incomen sal strengelijck werden gegeeselt ende sijn leven lanck vanden selven Eijlande werden gebannen.
Op dat alle huijsb: en dieverije magh aenden dagh komen ende ondect werden, soo sal een ygelijck burger ofte ingesetenen hem vermogen te defenderen met alsulcke geweeren ofte middelen, alles uijtwijsende het placcaet.

Brandweermiddelen, aantallen en onderhoud daarvan.
Ende is noch mede gekeurt ende geordonneert dat van nu voortaen alle 6 huijsen sullen moeten hebben een branthaeck ende alle brandhaecken, dewelcke nu niet goet en sijn sullen goet gemaeckt werden tegens den 11^e november aencomende, en dat op de boete van 6 stuijvers elcke branthaeck voor de eerste reijs ende de tweede reijs op 12 stuijvers, welck tweede schouw sal wesen 8 dagen naer de eerste schouw.
Den eenen segget dander voort.

Niemand mag op andermans paard rijden. Mocht iemand daarop betrapt worden en door de eigenaar gewond of doodgeslagen worden, dan is dat geen strafbaar feit.
3 Item dat niemandt van wat staat ofte conditie die sijn, out ofte jonck, een andermans paert of paerden, en sal vermogen te rijden op een boete van 36 karoli guldens, waer van den Eijgenaer sal hebben een derde part, welcke boete den officier sal inwinnen, ende den eijgenaer den derden part uijtkeeren, de ouders sullen voor de kinderen betaelen, ende waer den schout vermoeden op heevt tsij die gereden heevt, ofte daer kennisse van hebben magh, d’selve verdagen om certificatie [getuigenverklaring], ende gehouden wesen bij eede te sweeren ’t gunt [hetgeen] een ygelijck van de saack weet
En opt gebeurde dat ymant vande paertrijders van de eijgenaar ofte ymant anders qualijck werde getracteert met slaen van vorcken, stocken ofte andere scherpe wapen, alwaert schoon datter de doot naer volghde en sal daer aen niet misdaen [geen misdaad begaan] ofte eenigsints daerom wijcken.
Segget voort!

Onderhoud van de Burggracht, met opgave van te houden breedte en diepte ervan.
4 Item dat alle ende ygelijcken, die inde burgh aen de Burgh gracht woonen ofte belent ofte geerfd [met het erf grenzend aan] sullen moeten de Burghgragt op neemen op de wijte van 3 vierendeel van een Texelse roede [is 5,1764 m maakt 3,89 m] neffens ofte opt water, ende waer deselve wijder is, sal niemant mogen aenhalen [versmallen] ofte nauwen en waer deselve nauwer is, sullen moeten opgehaelt ende op de voors. wijte gemaeckt werden, en dat van nu over 14 dagen ende sal alsdan geschouwen werden, bij den officier en 2 schepenen, die eerste reijs op een boete van 10 stuijvers, 7 dagen daer naer op 20 stuijvers; 7 dagen daer aen op de boete van 2 heeren ponden tot coste vande gebreeckige [nalatige] werden gemaeckt.

Niemand mag schetters, paarden, schapen of lammeren op de Mient brengen zonder ze vast te zetten. De schetters moeten onder toezicht van de herder worden geplaatst.
5 Item dat hem niemant van wat staet ofte conditie hij sij, hem sal vervorden eenige schetteren, paerden ofte schapen ofte lammeren op de mient te brengen ofte moeten seelen [aan een touw vastzetten] ende de schetteren inde waght te brengen onder opsight van den waghter [herder], ende dat op de boeten van een paart 20 stuijvers voorden officier ofte den schotter [veeschutter, hield toezicht op het vee] 10 stuijvers, ende schet van gelijcken boete, ende een lam ofte schaap opt ouwe schotloon te weeten 2 stuijvers.

Men mag de bruiden en bruidegommen niet belachelijk maken en ook niets naar ze gooien.
6 Item dat hem niemant van wat staat ofte conditie hij sij tsij oudt ofte jonck, haer sullen vervorderen de bruijdegommen ofte bruijden nate loopen ofte eenige ongeregeldheijt ofte insolentie [onbeschaamdheid] te gebruijcken, in ofte aende kercken, nogh in ofte op het Raethuijs deses Eijlandts, aen stoepen ofte huijsinge van den secretaris, alwaer trouwinge geschiet, op de straeten ofte wagens, veel min met eenige dingen te werpen ofte te goijen, maer deselve te betoonen alle eerbaerheijt ende reverentie [eerbied], alsoot een godelijck ende eerlijck werck is, op een boete van 60 stuijvers, alsmede buijten de voors. gelegentheijt; de ouders sullen voor de kinderen betaelen.

Ongenode gasten zijn niet welkom op de bruiloften en partijen.
Gezien de overgeleverde oude Texelse gebruiken hierbij is deze keur niet vreemd.
7 Item en sal hem niemant vervorderen te comen ongenoot in eenige Bruijloften, gastgeboden [partijen] ofte kinderen maelen [bij geboortes] in de huijsinge ofte binnen heerden, sonder consent [toestemming, verlof] vanden huijsvader ofte huijsheer, ofte die daer ’t hooghste gebiedt heevt, op een boete van 6 guldens, schout bode dienaers en wie dat wil sal mogen bekeuren, ende boeten invorderen.

Pas als iemand 8 jaar op Texel woonde had diegene recht op aalmoezen. Ingeborenen kregen die wel, maar als ze sterven gaat een derde of de helft van hun bezit naar de armenkas.
8 Alsoo daer grote ongeregeltheijt wert gepleeght bijt ontfangen vande aelmossen daer over de huijssittende armenvooghden gestelt sijn als opzienders ende uijtdeelders, soo is op den 10^e april 1613 bij Baljuw, Burgem: en schepenen deses Eijlants Texel gekeurt ende geordonneert, keuren en ordonneren by desen, dat van nu voortaen niemant van deselve aelmossen sal gedeelt ofte van ymandt genoten werden ten sij alvooren sij hier int Lant gewoont hebben den tijt van 8 jaeren, ende haer eerlijcken en burgerlijcken sullen hebben gedraegen.
Ende eenige Ingeboorenen onder deselve aelmossen stervende sullen moeten laeten ten proffijte vande selven armen de derde part van hare goederen ende dat soo wanneer sij comen te sterven nae dese publicatie haer halve goet sullen geerft werden bij deselve opsienders en dat ten proffijte van deselve armen.
Aldus gepubliceert, met voorgaende clock geslagh, uit het Stadthuijs deses Eijlants Texel, ter ordonnantie van Schout, Burgem: en schepenen mij present secretaris. C. Clouck
Geextraheerd Keurboeck deses Eijlants Texel en is daer mede bevonden te accorderen.
Actum ter burgh in Texel den 7 maij 1614

Men mag geen ganzen houden. Wie ganzen heeft moet ze opruimen.
9 Item dat niemant int Eijlandt Texel eenige gansen sal mogen houden, ende diese hebben sullense haer moeten quijt maecken [opruimen] opde boete van yder ganse verbeurt, ende daerenboven 1 gulden.
Ende sullen een yder ganssen mogen meesten [vetmesten] binnen sijnen huijsinge sonder verbeuren, ende sullen mogen bekeuren Schout, bode, dienders en wie dat wille.
Segget voort.

Niet vissen zonder vergunning, zeker niet op plaatsen waar vis is uitgezet.
10 Item dat hem niemandt van staet oft conditie hij zij sal vervorderen sonder consent [toestemming] van den Eijgenaer, te mogen comen visschen met eenige Elgers [palingvork] angels, netten ofte corren/corven, hoe ende in wat manieren men deselve soude mogen comen te vangen in eenige beslooten vijvers, daer meer vis in geplant is [uitgezet], ende dat op de boete van d’eerstemael op 3 heeren ponden, de tweedemael op 6 heeren ponden ende de derdemael boven de voors. boeten tot discretie [beschikking] vanden gereghte.
Schout bode dienders den Eijgenaer en wie will sal mogen bekeuren.

Niet met paard en wagen over de markt rijden.
11 Item dat niemant van wat staet ofte conditie hij zij hem sal vervorderen met eenige wagens karren en paarden ofte paart door de marct, voort stadthuijs [Vismarkt] ofte binnen burgh [Binnenburg] deur te rijden daerde Cramen staen, aghter desen dagh.
Ende dat vande Weesenrijdingh [ook Achter de Wal, later Parkstraat] binnen burgh ende van d’andersijde tot den officiers steck [hek] toe soo verre de Cramen staen, en dat op de boete van 3 heeren ponden, soo Dickwils sulcx geschiet.
Schout bode dienders ofte wie will sal mogen bekeuren.

Niet iedereen mocht een openbare verkoping doen. Voor armen moet de veiling pro deo geschieden.
12 Item dat van nu voortaen niemant anders eenige opveilinghe van Landen huijsen Erven ofte boelhuijs [openbare verkoping] sullen doen dan alleen de bode ende roedragers [bodes, dragers van de ambts staf] deses Eijlants Texel aen den burgh ende burghs bedrijft, ende sullen de bode hebben van Elcken opveijlinge van een stucke lants ofte erf tzij datse vercoght werden ofte niet, yder een schellingh tsij opde straet ofte in eenige huijsen.
Ende van yder boelhuijs zullen hebben 3 schellingen, en soo daer eenige armen sijn die boelhuijs houden ende regeert om godt wille soo sullet de bode moeten doen pro Deo, dogh soot dan die vooghden begeeren ende sullen de bode dese proffijte daer van comende, ’t saemen moeten deelen sonder eenige oppositie en sullen de vercoope haere keur hebben wie vande boden ’t haeren believen sal veijlen, ende in de veijlinge sullen de vercoopers niet meer als een bode ’t haren laste hebben.

Na dijkdoorbraak moeten alle mannen tussen de 18 en 60 jaar opkomen om een grondwaal te dempen. Aantreden om 5 uur. Wie een berrie heeft moet die meenemen.
13 Memorial Op huijden den 7^e April 1620 [1630] is bijden Bailjuw burgem: schepenen en heemraden deses Eijlants gekeurt ende geordonneert, keuren ende ordonneren bij desen, dat morgen wesende den 8 April die gemeente op den dijck sullen moeten comen, om de gront waele dight te maken, tot Discretie vande heeren Burgem: deses Eijlants, ende sullen alle manspersoonen moeten opcomen tot 60 jaeren out sijnde ende dat tot den 18 jaeren out sijnde, mitsgaders oock alle die vier en light houden, ende sullen alle weduwen, dewelcke bij de Capiteijnen op schrift sijnde op den dijck moeten senden persoonen boven de 18 jaeren out sijnde en beneden de 60 jaeren en dit alles opde boete van 1 gulden, sonder dat ymant vant werck sal weg en gaen savonts, voor ende aleer een ygelijck gemonstert [geregistreerd] sal sijn, ende dat opde selve boete.
Ende sal een yder gehouden wesen morgen vrogh als de trommel omtrent te vijft uuren gaet, hem gereet te vinden ondert beleijt [leiding] van sijn Capiteijn van Elmerbuijren, om de eerste te wesen en soo volgens met het aencleven als Gerritslant, Noort en Zuijt Haffel,
ende sullen int Cleij komen Hoogenbergh, Hal en Ongeren
en den derden dagh sullen op moeten comen die vande Wael met haer aencleven
en den vijfden dagh die van de Westen, ende d’huijs blijvende mannen van den Hoorn, alles opde boete als vooren, ende alle die geene die eenige berrijen [berrie of kruiwagen] hebben, sullen moeten daer mede opt werck comen, opde boete mede als vooren, ende alle de berrijen die wegh werden, sullen bijde burgem: wederom betaelt werden.

Het jaartal was niet duidelijk te lezen. In beide jaren is een dijkdoorbraak mogelijk geweest.
Volgens Buisman:
1620 Strenge winter van 1619-1620 met stormvloed op 30 november in het NW.
In 1628 en 1629 veel stormschade, net als in de herfst van 1629.
1630 winter 1629-1630 was zacht, storm in december.
Waar de grondwaal lag staat er niet bij.

Geen dode beesten laten liggen op plaatsen waar dat niet mag. Als de buurman niet weet wie het beest heeft neergelegd moet hij zelf de boete betalen. Wie in huiden handelt mag dat ook niet meer doen. Alles moet worden begraven. Was er een veeziekte?
14 Item dat van nu voortaen niemant eenige doode beesten sal laeten brengen ofte doen brengen, als ofte opde wegen ofte velden ofte alreeds gebraght mogen hebben, ofte doode beesten hebben laeten leggen opde boete van 1 gulden 10 stuijvers yder beest, ende sullen een yder vant naeste huijs ofte lant aenwijsinge moeten doen wiens beest ofte beesten het soude mogen wesen, ofte selfs de boete betaelen.
Ende werden oock alle degeene haer generen [de kost verdienen] met vellen te koopen, en veel lammeren ofte jonge beesten coopen, gehouden wesen datelijcke naer dese keure alle de beesten van haer alreeds in de wegh gebraght hebbende ofte nogh soude mogen brengen, dooden ofte dood copende, te doen bedelven [begraven] opde boete van yder beest als vooren.
Schout, bode, dienaers ende alle die will sal dese alles mogen bekeuren, ende de ouders sullen voor de kinderen moeten betaelen.

Voorzichtig zijn met hete as!
15 Item dat van nu voortaen niemant van wat staet ofte conditie hij sij ’t sij man ofte vrouw, meijssies, dientboden, ofte kinderen hun sullen vervorderen eenige heete asch ofte daer eenige koolen sprenckelen [uitstrooien], van koolen uijt te storten op eenige plaetse ofte daer eenige hette nogh in is, op de boete van 3 ’s heeren ponden en soo wie deselve asch uijtgiet ofte doet storten, sullen terstont deselve met water uijtgieten en besorgen datter geen schade van comen magh, een yder sij hieruut gewarschout, want de ouders sullen voor de kinderen, of voor de dienstboden moeten betalen.

Het is verstandig om de Zondagsrust streng te handhaven, anders zou God wellicht zijn zegen van ons afwenden. Daarom mag men op zondag niets doen, behalve aan de dijk werken. Voor werk dat niet uitgesteld kan worden moet men vergunning vragen aan de Officier.
16 nota Alsoo ons godt almaghtigh geboden heevt den sabbath (wesende bij ons Christenen den sondagh) te heijligen en te vieren, omme die alleen tot godes dienste te Emploijeren en te besteden, hem met aendaghtiger herten aen te roepen en sijnen heijligen naeme te looven en te dancken, ende alsoo Bailjuw, burgem: en schepenen deer stede en Eilant Texel hoe langer hoe meerder bij dagelijcxe Experientie [ondervinding] bevinden dat veele persoonen sigh niet ontsien op sonnendaege, Bede daegen ende alle andere feestdagen, verscheijde hantwercken te plegen en te arbeijden, soo int lossen en laden vande schuijten, karren, wagens, als te lantwaerts in boomgaerden ende opde velden, alles directelijcken strijdende tegens godts heijlige woordt, en niet minder strijdende tegens de Ed.Gro.Mo. heeren staten [van Holland] haeren placcaeten, ordonnantie ende alle goede politie.
Soo ist dat Baljuw Burgem: en schepenen voorn. met gemeenen advise op huijden den 2 maert 1630 (ten eijnde Godt almaghtigh sijnen segen niet veroorsaeckt soude wesen van onser stede en Eijlande aft te wenden) gekeurt en geordonneert hebben, keuren en ordonneren bij desen, dat hem niemant wie hij sij en sal vervorderen op ten sondagh, bede daegen, en alle andere feestdagen voor en onder de predicatie te mogen bieren gaen, wijn ofte bier ofte eenige gebrande wateren ofte oock kolven, kaetsen, kloot schieten ofte eenigh andere diergelijcke lightvaerdige Exercitien te plegen, eenigh hantwerck, geen uijtgesonderd op eenige sondaege, bede dagen en alle andere heijlige daegen te plegen, oock eenige schuijten wagens ofte karren, tsij groot ofte kleijn, te helpen lossen ofte laden, nogh int velt te ploegen en te arbeijden, uijtgeseijdt aende zeedijck die hier in niet begrepen wert, welcke Exempt vrij sal sijn, en dat op de boete ende peene van 6 Karolus guldens ten behoeve van den Bailjuw te verbeuren bij een yder, die ter Contrarie bevonden sal werden gedaen te hebben met sulcken verstande, dat de meesters sullen verantwoorden voorde geene die sij int werck sullen gestelt hebben, behoudelijcken noghtans, soo daer yts noodigh ofte bederffelijcke moghte wesen, daer duer eenige Inwoonder ofte Eijgenaer groote schade en interessen soude daer deur te lijden, ofte dat de gelegentheijt van ’t welck soodanigh ware datter perijkel deurt vertoeven soude comen te ontstaen sal soodaenigen persoon ende geinteresseerden aenden E. heer officier behoorlijcken Consent mogen versoecken, en aen niemant anders omme ’t selvige op sonnendagh ende bededaegen te mogen doen, ende in des officiers absentie aen een vande burgem: die daer inne mogen disponeren naer heure Discretie, mits sal soodanigh Consent bekomen hebbende inden armen busse ten huijse vanden officier daer toe gedetineert betaelen 12 stuijvers.

Marge: Dese keure is de laestemael hernieuwt den 7 februarij 1675

Wie bij nacht en ontij balken op de dijk legt zal lijfstraf krijgen.
17 Item dat hem voortaen niemant wije hij oock sij eenige lantsbalcken opden dijck ofte beneden van den Eijlande van Texel leggende sal vervorderen bij dage ofte ontijden ofte naght te neemen ofte wegh te voren, op peene die alsulcx sal comen te doen ofte daer op bevonden, arbiteralijcken aende lijve, anderen ten Exempel, gecorrigeert werden.

Bij het schouwen van de dijken mag niemand voor of naast de Dijkgraaf rijden.
18 Item dat niemant van wat qualiteit ofte conditie hij sij, hem van nu voortaen sal vervorderen int stoelen ofte schouwen voor ofte nevens den dijckgraeff ende heemraden te rijden, te gaen ofte jaegen, op de boete van 1 ’s heeren pondt, maer sal een ygelyck moeten ryden ofte gaen aghter den dijckgraeff ofte heemraden, en deselve niet genacken [nabijkomen] wanneer sij luijden treden onder vonnisse ofte beraet, op een roede voets, wel verstaende dat die geene die in heure Carspel ofte banne staen [carspel is een kerkelijk gebied, ban een rechtsgebied] staen waghten nade compste van den dijckgraeff en heemraden, daer of sullen vrij sijn, mits datse hun oock datelijcken aghter bij heur mede burgers sullen voegen en oft geburde dat ymant aghter sijnde yets nootwendigh [noodzakelijk] voor den dijkgraeff hadde te doen, sal hem metterhaest voor bij schicken te komen op gelijcke boete, de welcke als ander dijckboeten sullen geinnet en geexecuteert [opgelegd] werden.

De pramen uit de Schilsloot moeten daar blijven.
Voor iedere vaart ermee naar de Put zal men 4 stuijvers betalen en terug ook zoveel.
19 Item werdt mede wel Expresselijcken verboden dat hen niemant en sal vervorderen de pramen tegens will en danck wegh te neemen, dan alleen met consent vande opsiender daer toe gestelt, alsmede dat de seevaerende luijden voorde Schilders ofte ymant van de Ingesetenen, sullen mogen gebruijcken.
Die vant Schill ofte andere de voorn: praemen gebruijckende, sullen ’t Elken reijs voor yder tocht naer de putt gehouden sijn te betaelen 4 stuijvers en vande put naden dijck oock sooveel.

Geen vee mag weiden op de Kerkhoven.
20 Item dat hem niemant wie hij sij vervorderen eenige beesten te jaegen ofte doen jagen, weijden ofte doen weijden opde kerckhoven van den voorn: Eijland, en dat op een boete van 3 guldens t’ Elkenmaele te verbeuren, en oft ymandt beesten op eenige kerckhoff onverhoets [zonder opzet] moghte werden bevonden sal tselve staen tot dubbel schot gelt.

Niemand mag beesten langs de weg laten lopen zonder herder, ook niet als die bezwaard zijn met ropen met stenen eraan.
21 Item is nogh ten selven dage gekeurt ende geordonneert dat het niemant vervorderen sal eenige beesten op ’s heeren wegen te brengen ofte laeten loopen, sonder bewaerder [herder] en dattet de eijgenaers niet verschoonen sal alwaert dat hare beesten aen roopen [touwen] met steenen ofte blocken loopen de welcke opt ordinaire schot gelt sullen werden geschot.

Wie land huurt van vreemden moet de belasting betalen aan de ontvanger en dat geld verrekenen met de verhuurder.
22 Item soo wie landen huijrt ofte in huijr heevt van vreemdeluijden die sal gehouden sijn de verpondinge schot en lot en dijcx oncosten te betaelen, aende ontfangers wettelijck daer toe gestelt, en het selve aenden Eijgenaer oft te corten [op de huur in mindering brengen] ofte dat men jegens de Contraveneurs sal procederen als tegen de eijgenaers selfs.

Leem halen uit de Leemkuilen van Noordhaffel mag alleen na het betalen van 3 stuijvers voor elke wagen vol leem, aan de Kamervoogden van de Armenkamers in de Waalderstraat. Zoden steken mag daar ook niet.
23 Op huijden den 20^e December 1639 soo is bij den Baljuw, burgem: schepenen ende regeerders der stede ende Eijlande Texel, volgens de ordre van den rentmeester generael van Kennemerlant en Westvrieslant Johan Colterman gekeurt ende geordonneert en niet minder allen een Eijgelijcken in desen Eijlants voorn: geinterdiceert, keuren en interdicereren bij desen, dat niemant van wat staet ofte qualiteit hij soude mogen wesen, sich en sal vervorderen eenige liem te haelen ofte doen haelen uijt de Liem kuijlen, gelegen in en omtrent Noorthaffel, sonder voorweten vande Camervooghden vande Camers in de Waelerstraat aen den Burgh Thijmon Cornelisz en Willem Hendricx biersteecker, en tensij sijluijden aen de selve betaelen tot proffijt vanden armen, voor yder wagen vol liem 3 stuijvers, op peene dat de geene die contrarie is doende sal verbeuren een boete van 10 Caroli guldens soo meenighmael hij bij den officier voorn: ofte dienders vande justitie daer over bekeurt en geattrapeert sal werden, sal oock niemant vermogen in geender manieren aldaer eenige soeden te delven op gelijcke boeten, een yder sij gewaerschouwt en wagt hem voor schade.

Niemand mag na de winter beesten op de Mient brengen voor de eerste Mei.
24 Item dat van nu voortaen hem en sal vervorderen naer dese aenstaende winter eenige beeste opte mient te brengen voor dat maydag (1 mei) naestkomende gepasseert is, een paert op de boete van 2 heere ponden, een schet op 1 en een schaep ofte lam op 10 stuyvers ten profyte vanden heer officier, sal oock niemant eenige brantsoden mogen delven op de boete van 3 heere ponden ’t Elkens te verbeuren, van gelijcken sal oock niemant eenige paerden toort [vijg, mest] ofte mis, op de voors. Miente mogen ofte doen brengen op de boete van 2 der voorn. ponden yder mael ten profijte als vooren te verbeuren.

Niemand mag meer beesten op de Mient brengen dan waar hij recht op heeft.
25 Item is ten selven daege mede gekeurt ende geordonneert dat niemant van wat staet ofte qualiteijt hij sij, soude mogen wesen, hem en sal vervorderen meerder beesten opde voors. Miente te brengen ofte te laeten weijden, als hij schots weijden sal bevonden werden aldaer te hebben, op de boete van een paert 1 gulden een schet 10 stuijvers, een schaep ofte lam op 5 stuijvers, alles innegaende maij naestkomende en ten proffijte te appliceren als boven, uijtegesondert de voors. Keure vande brantsooden en toort, datelijck sal plaets grijpen.
De persoonen bij de gereghte te stellen.

Men mag geen spellen op het Kerkhof spelen en ook niet over de graven lopen.
26 Item dat sigh niemant ’t sij jonck ofte oudt van wat staet ende conditie hij soude mogen wesen en sal vervorderen opde kerckhove ofte Elders binnen desen Eijlande te kolven, kloot schieten, kaetsen, knikkeren/kinckelen [werpspel met ballen] oft met eenigh ander spel hun te begeven, ofte over de graven en anders te loopen, en ofte op de voors. Kercken ofte in de glasen te werpen [met geldstukken] schieten ofte eenige andere Insolentie en onbehoorlijckheden te plegen; alles op een boete van 3 ’s heeren ponden ’t Elkenreijse te verbeuren, de ouders sullen voor haer kinderen moeten betaelen.
En salmen de voors. Boete aen de overtreeders mogen verhaelen kennisse van saecken bekomende alwaer een halff jaer naerden dagh dattet feijt geschiet is, oock het schieten van boogen waer over veel klaghten komen te ontstaen;
Werdende oock wel specialijck verboden, dat niemant sigh sal en vervorderen opden toorn eenige onreijnheijt te plegen.
Schout, boden, dienaers en wie wil sal mogen bekeuren, een yder sij gewaerschout en wagte hem voor schaden.

Ook voor leegstaande huizen moet men belasting betalen.
27 Item dat alle hoftsteden nu ledigh leggende ende voor desen betimmert geweest hebbende sullen moeten contribueren int schot ofte verpondinge soo wel als inde omslagh ofte oncosten van dijckagie ofte duijnen, en dat alle hofsteden die van nieuws alreeds betimmert sijn ofte nogh soude mogen werden, sullen komen voor behoorlijcke gedeelte inde heeren en buijre wegen beneffens hare gebuijren.
En dit alles bij provisie, en tot anders sal werden geordonneert.

Wie voor zijn eigen vee land koopt of huurt mag de beesten niet in de kudde op de overalweiding brengen. Men heeft 8 dagen de tijd om zulke beesten naar huis te halen.
28 Alsoo dagelijcx bij Experjentie bevonden wert, dat veele en verscheijde persoonen inde plaatsen woonaghtigh daerde overalweijdinge gepleeght wert, hun onderwinden landen te coopen ofte huijren in andere polders ofte Jurisdictien, alwaer sulx niet gebruijckelijck is, daer sij des somerdaeghs hunne beesten sijn weijdende, en den tijt van overal gekomen sijnde hun niet en ontsien deselve inde gemeene schaar te brengen op die redenen dat sijluijden aldaer mede gelant [ingeland] sijn, onaengesien de groote quantiteijt die sij (door de vermeerderinge des voors. Landen buijten de voors. Overalweijdinge leggende) comen houden alles tot merckelijcken aghterdeele van de voors. Plaetsen daer de overalweijdine gepleeght wert [Van Empel: bedoeld wordt: hoe meer particulieren weiden er komen (voor naar verhouding weinig vee) hoe minder grond er overblijft voor het overige vee];
Soo ist dat bij burgemeesters en gereghten derselver plaetse daer inne willende voorsien naer behooren (in absentie vanden heer officier Hasselaer) met voorgaende advis en resolutie vande ouwe en nieuwe gereghten des geheelen Eijlants gekeurt, geordonneert en gestatueert is, keuren en ordonneren ende statueren bij desen:
Dat niemant van nu voortaen tsij van wat qualiteijt conditie hij soude mogen wesen hem sal vervorderen eenige beesten die hij inde polders ofte Jurisdictien somerdaeghs soude mogen gewaijt hebben inde gemeene schaar ofte overalweijdinge te brengen, tsij onder wat decksel oft tytel [om welke redenen dan ook] ’t selve soude mogen wesen, op een boete van een schaep beest 5 stuijvers, een koebeest 10 stuijvers, en een paart een gulden voor de eerste mael, de tweede ende derdemaelen de boete verdubbelt ende de vierde mael de beesten verbeurt, verstaende van die geene die se moetwilligh daer in sullen comen te brengen waer onder mede begrepen sijn de geene die uijt de voors. Polders oft Jurisdictien eenige beesten inde overalweijdinge soude mogen brengen d’ eene soo wel als d’ andere.
Ende die se alreede inde gemeene schaar gebragt hebben, dat sij die beesten t’huijs ende uijt de gemeene schaar sullen haelen tusschen nu ende de tijt van 8 daegen naestkomende, opde boete als voors. Staet; maerde beesten die onverhoets daer in comen, sal wesen opt ordinaris schotloon, van gelijcken soo eenige beesten uijjte gemeene schaar inde voors. Polders ofte Jurisdictie quamen daer de overalweijdingh niet geobserveert wert.
Den heer officier, bode, dienders ofte schotters en wie will sal mogen bekeuren.
Een yder die sij gewaerschouwt en wachte hem voor schade mits regerende burgemeesters ende gereghte voorn. aen haer d’ interpretatie van alle duijsterheden die hier inne soude mogen voorvallen.
Actum op ter raethuyse ter Burgh den 24 December 1637

Dese kuere gerenoveert den 5 dec. 1709

Men moet de beesten binnen omheining houden van 20 maart tot 25 november.
29 Item dat een ygelijcken Ingesetenen dese Eijlants alwaer de overal weijdinge gepleeght wert hunne beesten sullen heijnen op de 20 deses wesende martij 6 weken voor maij en dat geduurende tot Sinte Catharina [25 november] naestkomende naer ouder gewoonte, en dat op soodanige boeten en peenen als inde keuren vervat.
Daerom yder sij gewaerschouwt en wagte hem voor schade.
[Het overal duurde dus 4 maanden. Eerder (enquete na stormvloed 1560) was sprake van 4 maanden niet, maar dat kan haast niet waar zijn]

Hekken achter je dicht doen!
30 Item dat niemant hem sal vervorderen de hecken van de Banscheijdinge bij patersdijck [haaks op de Hoornderweg ter hoogte van ‘De Atlas’] alsmede tusschen de Westen ende den Hoorn op s’ heeren wegh staende, daer door rijden ofte lijdende sullen gaen laeten open staen maer ter contrarie te sluijten, op een boete van 10 stuijvers, de tweedemael dubbelde boeten ende de derdemael tot discretie van de gereghten.
Daeromme yder sij gewaerschouwt en waghte hem voor schade.
Den officier bode dienders en wie dat will sal mogen bekeuren.

Niemand mag met paarden of koeien over het nieuwe Schilpad gaan.
31 Op huyden den 24 november 1639 [eerst stond er 1629] soo is bij den baljuw Burgemeesters ende gereghten deser stede ende Eijlande gekeurt en geordonneert gelijck sij keuren ende ordonneren bij desen, dat hem niemant van wat staet ofte conditie deselve soude mogen wesen, van nu voortaen en sal vervorderen met eenige paart ofte paerden te rijden, leijden ofte anders langhs het nieuwe Schilpadt, mitsgaders koeijen, kalveren ofte diergelijcks op een boete van 3 gulden yder paart ofte koebeest, dat daer op bevonden sal werden, ten waare t’selve bij ongevall daer op gekomen ware, sal wesen op een boete van 5 stuijvers soo meenighmael t’selve geschiet.
Den officier, bode, dienders en wie dat will sal mogen bekeuren, daarom een yder sij gewaarschouwt en waghte hem voor schade.

Bij het onderhoud van de dijken mag geen oud riet of wier worden hergebruikt.
32 Item dat hem alle ende een yegelijcken die eenige nieuwe inspittinge vande dijcken zal comen aen te nemen gehouden sijn deselve te maecken van goet gequalificeert wier ofte riet, sonder yts vant gunt daer uijtgekomen is, weder daer in te mogen brengen, alles volgens de dijckreghten ende bestedinghe daer van sijnde, ende dat op verbeurte van haar bedongen loon, ende daer en boven op een boete van 25 karolus guldens voor de eerste reijs, de tweedemael de boete te verdubbelen, en soo voorts alwaert schoon dat het selve over 4 a 5 jaeren aen den dagh mogte comen, daerom yder waghte hem voor schade.
Actum op raethuyse ter burgh den 25^e maij 1645.

Niemand mag voortaan meer dan 4 eenden met 1 woerd houden.
33 Item dat hem niemant vande ingesetenen deses Eijlants van nu voortaen en sal vervorderen, hoedanigh deselver soude mogen wesen, meerder Eenden te houden als 4 eenden met een woerdt, sonder dat de persoonen die se toebehooren sullen vermogen te laeten broeden ofte aen kippen meerder ofte hooger alst vooren getall, waer van yder Eent ofte woert sal verbeuren tot laste van den Eijgenaer yder reijs soo meenighmael die bekeurt sal werden 3 ponden te te xl groote vls t’ pond [Vlaams pond van 240 groten van een halve stuiver is f 6,-].
So oft ymant der voors. ingesetenen een Eent ofte hen op eenden Ayeren [eieren] te broeden setten die sal verbeuren een boete van 10 der voors. ponden, mits dat yder ingeseten somerdagh hem sal hebben te reguleeren naer de oude keuren, te weeten dat men deselvige in sijn schade vindende sal mogen schotten ofte doodslaen sonder verbeuren, des gewaerschouwt sijnde, de kooijluijden die sullen haer reguleren naer de placcaten daeromme.
Een yder sij gewaerschouwt, en waghte hem voor schade.
Den schout, bode, dienders, schotter en wie wil sal mogen bekeuren.
Marge dese gerenoveert den 1 September 1727 Z. Gravius [secretaris van 1715-1753]

Eesten en bakovens niet gebruiken onder een rieten dak!
34 Item dat alle de geene die eenige eesten [verhitte droogvloer] ofte Backovens sijn hebbende, deselve niet en sullen mogen gebruijcken onder een riet of stroijen dack, ten sij ten minste met liem een vack of twee becleet sijn en dat tusschen nu en den 1^e Aprill naestkomende, ten ware deselve Backovens in ofte op een vrijen velt sonder prejudicie [waar het geen kwaad kan] van ymant stonden dewelcke excempt sullen sijn, ende d’andere op een boete van 3 ponden yder reijs te verbeuren.
Een yder zij gewaarschouwt en waghte hem voor schade.

Niemand mag vuiligheid doen in de Kerkportalen.
35 Ten selven dage is mede gekeurt ende geordonneert als vooren dat van nu voortaen alle gehoude [gehuwde] vrouwen, Dienstmaeghden, kint ofte kinderen inde kerck zyn komende gehouden sullen sijn op d’selve te zien datse geen onreijnigheijt ofte vuijligheden inde voors’ kercken portalen voor de kercke deuren en brengen op een boete van 5 stuijvers soo meenighmael t’selve geschiet, daerom yder sij gewaerschouwt en waghte hem voor schade.
Gokken mag daar ook niet.
En sal mede naerde kerck ofte inde glaesen mogen werpen [verboden gokspel] op een boete van 3 guldens, de ouders sullen voor de kinderen moeten betaelen.

Degenen die land aan de sluistochtsloten hebben mogen er niet in vissen en ook geen dammen in die sloten maken. Als een ander dit doet moet de eigenaar van het land betalen.
36 Alsoo dagelycx groote claghten vallen over het vissen inde sluijstoghten en het onbehoorlijcke dammen inde slooten niet tegenstaende sulcx inde dijck reght wel Expresselijck wert verboden,
Soo ist, dat wij Burgm: en gereghte in absentie vanden officier daerin hebben willen voorsien dat alle de geene, die eenigh lant ofte landen aende sluijstoghten hebben, niet en vermogen inde selve sluijstoghten te visschen noch eenige dammen te maecken, paelen ofte houten te slaen tot verhinderinghe vant water op een boete van 3 ponden en d’selve fuijcken korven en netten verbeurt.
Ende sal den Eijgenaer vande landen voor de boeten aangesproocken mogen werden, ten ware dat hij bij Eede verclaerde niet te weeten wiens fuijcken ofte korven d’selve waaren, die voor sijn lant geset waren.
Soo wie een anders mans lant fuijcken, netten ofte corven set sal verbeuren dubbelde boeten. Een ygelijck waght hem voor schaden.
Dese bovenstaende keuren alle te samen op den 17/7^e December 1646 gegrondvest/gerenoveert ten overstaen vanden schout, burgem: en gereghte, mij present secr.
Was geteijkent A. Pietersz Kool

Regeling van de afwatering van de erven in Den Burg.
37 Item is ten selven dage gekeurt ende geordonneert gelijck sij keuren en de ordonneren bij desen dat alle de gebuuren wonende binnen den burgh, en dat tegens het kerck hoff over haer water suijdt aen waterende sullen gehouden wesen Elck int particulier een rooster te setten, ende d’selve te onderhouden op het lage eijndt van hare goedt, ende haer vuijligheijt yder voor sijn huijs op te neemen op een boete vande eerste reijs 5 stuijvers, de tweede reijs op 10 stuijvers en de derde reijs op 15 stuijvers, ende 4^e reijs volgens de dijckreghten ende zoo wanneer deselvige rooster uijt de schouw sijnde wederom opgeplackt sijnde en niet gevonden werden, sal tselve sijn op een boete van 20 stuijvers, te weeten van de commissaris Helmonts huijs tot de hoeck van Pieter Sijmons Backers toe, ende voorts nevens het gereght ende de Groeneplaets gelijck die van outs plegen te staen.

Aankondiging van de schouw over de sloten en de dijksloot.
38 Op huijden den 20 Augustus 1647 is bij burgem: oude ende nieuwe gereghte dees Eijlants Texel, in absentie vanden officier, gekeurt ende geordonneert, gelijck sij keuren en ordonneren bij desen, dat men alle wateringen sullen schouwen op den 30 deser maant augustij, te weeten de binnen wateringen ende de ringsloot van de oost Eijnder sluijs aft tot Robbewael toe, opden 2 september. Sijnde 3 dagen naede wateringh schouwe voors. de dijcksloot te schouwen opde wijte van 10 voeten met behoorlijcke diepte naeden Eijsch volgens de dijckreghten, de binnen slooten gespeet ofte gekroost [schoongemaakt], alles tot prijs van heemraden opde boete van 5 stuijvers voor de eerste reijs, de tweede reijs op 10 en nog voorts volgens de keure van de dijckreghten.

Het oude wier dat op de dijk ligt mag niet gebruikt worden in nieuwe dijken, maar alleen gebruikt op oude dijken.
39 Voorts sal niemant vermogen het oude ongequalificeerde wier dat langh de dijcken gelegen heeft te verbroeijen in eenige nieuwe dijcken te brengen maer salt moeten gebruijcken in eenige gaten ofte opde oude dijcken en dat binnen den tijt van 8 daghen en sullen … mannen daer toe gestelt werden omme de visitatie te doen op de boete van 3 gulden.

Op huijden den 15 april 1649 alle de keuren uijt geroepen ende in haer oude stand gekeurt present den Schout, Burgem: en gereghten.

Schurftige schapen moeten uit de overalweide gehaald worden.
40 Alsoo dagelijcx groote claghte komen als datter veel schorfse ofte ruijdige schapbeesten binnen onsen Eijlande haer openbaaren welcke schapen in de overal weijdinge loopen, haer naburen als andere comen te beschadigen,
Soo ist dat wij baljuw burgem: en schepenen daer inne hebben willen voorsien, keuren ende ordonneren bij desen dat alle de Ingesetenen die eenige schurfde ofte ruijdige schapen sijn hebbende, d’selve niet te laeten loopen inde overalweijdinghe maer sullen gehouden sijn naer Sinte Catrijnen dagh [25 november] in haer huijsen te setten op een boete van ijder schaepbeest d’eerste reijs 2 gulden de tweede reijs 4 gulden en soo voorts de boete te verdubbelen.
Schout dienders ende schotter wie datse vindt sullen mogen bekeuren. IJder waght hem voor schade, en dese boete sullen mede comen als de naervolgende keur.

Op den 28 april 1650 alle dese voorenstaende keure bij burgem: schepenen en raden in absentie van den officier wederom op nieuws gerenoveert.

Bijtende honden richten veel schade aan. Men mag alleen honden houden op zijn eigen land. Loslopende honden mag men straffeloos doodslaan.
41 Op huijden den 24 October 1652 soo hebben wij burgem: oude ende nieuwe gereghten der stede ende Eijlande Texel in absentie vanden heer officier alsoo deselve kranck te bedde was leggende, gekeurt ende geordonneert gelijck sij keuren ende ordonneren bij desen, dat alsoo dagelijcx hier te landen onlijdelijcke schade wert gedaen bijde honden int bijten van schapen lammeren en meer cleen vee, Soo ist dat wij burgem: en regeerders daer inne hebben willen voorsien deshalven verbieden en interdiceeren allen en ijgelijcken van wat qualiteijt hij oock moghte sijn, niet en sal vermogen eenigh hont oft honden te houden als alleenlijck op sijn Eijgen, binnens huijs, ofte in sijn beslooten thuijnen, boomgaert, steck oft aen lant.
En ingevalle eenigh hont ovte honden, bij daege oft bij naghten, op s’heeren straeten oft op het Erve van ijmant anders moghte bevonden werden, sal alsdan een ijder vrijstaan deselve te dooden sonder daer doer ijetwes te verbeuren, maer ter contrarie soo wie eenigh hont bij daegen ter voors. plaetse moghte dooden, sal voor ijder hont genieten een somma van 3 Caroli guldens, ende soo wie des morgens voor ofte des avonts naerden sonnen onderganckh een hont op een voors. plaets quame te dooden sal voor ijder te dooden hont genieten een somme van 6 gelijcke [Caroli] guldens, sal oock eenen ygelijcken vrij staen deselve te bekeuren, alle welcke boetpenningen bij gemelte Burgem: in haare dorpe respective sullen werden uijtgereijckt mits dat den persoon ofte persoonen, die sulcx gedaan hebbende ende selven …. Burgem: sonder dissimilatie sal verclaren wie den Eijgenaer vanden gedooden hont is en sal deese keure aenvanck en ter Executie mogen gestelt werden op maendagh toekomende, ondertusschen sij een yder gewaerschouwt en hoede sigh voor schade.

Het bestuur van Texel is bijeengekomen om de vermindering van de veemarkt te bespreken. Men stelde nieuwe regels op.
42 Op huijden den 12 september 1654 d’E Heeren officier, burghm: oude ende nieuwe gereghten Expresselijck bij een geroepen ende vergaderd te weten de heer officier Hendrick de Goijer,
Item van wege de stede vanden burgh d’heer burgerm: Claes Graaft, Yeuwen Hertgensz, Cornelis Aantsz Decker regerende met Andries Hendricx Zutphen ende Jan Pietersz Tinnegieter oude schepenen
Van den Hoorn d’heer burgem: Jacob Sijmonsz Rebel met Simon Leendertse regerende (bij absentie van Jacob Cornelisz Lap) ende meester Claes met Teunis Huijgs oude schepenen
vant Oostent de heer burgem: Cornelis Reijersz Vooght met Elmer Gerritsz regerende ende Simoen Leendertsz Quast oudt schepen
Item van wegen de Wael de heer burgem: Sijbrant Hertgens met Cornelis Theunisz regerende ende Willem Ron oude schepenen
Ende van wegen de Coogh Wijbe Hiekes
Siende haere veemarct soo van beesten als van paarden naast veele jaaren meer en meer te verminderen en bedught d’selve geheel tot niet moghte comen te geraecken, hebben naer Communicatie ende omvraege bij verre de meeste stemmen goet gevonden ende geordonneert tot herstellinge van haare voorn. veemarct gelijck de selve ordonneren bij desen
Eerstelijck dat de selve marckte jaerlijcx sal worden gehouden op den 4^e vande maant octobri ten waere den 4^e October moghte comen op een sondagh in welcke gevall den eersten dagh sal beginnen op den 5 oct. maendagh, ende sal de voors. marct dueren 3 aghtereenvolgende daegen (op welcke 2 eerste marctdaegen een ygelijck van wat qualiteit ofte conditie hij oock moghte wesen binnen den Eijlande van Texel woonaghtig met alle sijn vette koebeesten te comen ofte die laeten drijven, op de plaats en marct daertoe binnen den burgh geordonneert, ende deselve aldaer ten toon te laeten staen ijeder dagh vande clock 11 uuren voormiddagh tot des naemiddaghs de clocke 4 uuren, dat van gelijcken een ygelijcken met sijne paarden en veulens geen uijtgesondert opden derden marctdagh mede ter plaatse binnen den burgh voorn. ter marct sal hebben te comen, mitsgaders mede aldaer mette selven paerden ofte veulens te verblijven vande clock 11 uuren des voormiddaghs tot des naemiddaghs de clocke 4 uuren ende dat op den verbeurte van 2 guldens 10 stuijvers van yder koebeest paert ofte veulen daer bevonden sal werden Contrarie mede gepleeght ende gedaen te wesen waer van een yder werde gewaarschout. Dogh sal een yder een … vrijstaen soodaenige andere beesten ofte dieren alsdan aldaer te marct te brengen als hunluijden sullen goetduncken sonder daer mede yetwes te verbeuren.

Om ongelukken te voorkomen wordt verboden om met paard en wagen naar de markt te komen. De paarden moeten naar het loopveld buiten Den Burg gebracht worden.
43 Ten selven daege is gekeurt en geordonneert ten eijnde inde vooren genoemde marctdaegen geen ongeregeltheden moge werden gepleeght noghte geen ongelucken aen oude ofte jonge persoonen gecommitteert soo met rijden van waegens, leijden van koebeesten, als met draven van paerden binnen ende door den Burgh, wert een yegelijcken bij desen gelast, te weten die geene die met wagens ende paarden ter marct sullen komen, dat de voerluijden vande soodaenige waegens aenden burgh gekomen sijnde, sullen aftreeden ende nevens haare paarden ende waegens gaen, gelijck sij oock sullen hebben te doen int uijtreijden ende met haare waegens niet te komen binnen de houte kruijsse die ter behoorlijcker plaetsz sullen werden aengeslaegen ende dat oock niemant eenige paarden binnen den burgh sal mogen bedraeven maer daer mede moeten rijden buijten den burgh op het loopvelt daertoe geordonneert, noghte eenige koebeesten naer ofte van de beestemarct mogen drijven ofte reijden over t’gereght door de cramen, maer wel elders door de Burg straeten.
Elcx op een boete van 2 gulden 10 stuijvers die bevonden sal werden contrarie te hebben gedaen.

Alleen gekeurde stieren mag men laten dekken.
44 Op huijden den 22 april 1655 soo hebben wij baljuw burgem: oude ende nieuwe gereghte der stede en Eijlande van Texel gekeurt ende geordonneert gelijck haer E. keuren en ordonneren mits desen dat niemant van wat staet ofte conditie die oock moghte wesen binnen deser stede sullen vermogen, te houden eenige springstieren, dan alsodaenige als bijde E. burgem: met een nieuwe ofte oude schepen vandie plaets sal werden gekeurt ende goet gekeurt, op de boete van 15 st. te verbeuren bij die geene die eenig stieren houdt ende dat soo menigh beest als daervan gesprongen sullen werden.

Men mag geen kaas maken van gemengde melk dan voor eigen huishouding. Alleen echte schapenkaas mag worden uitgevoerd.
45 Ten selven daege [22 April 1655] hebben gemelte heeren Baljuw, burgerm: nieuwe en oude gereghte gekeurt en geordonneert, gelyck haer keure en ordonneeren bij desen, dat alle Inwoonderen deser Stede en Eylande Texel van wat staet, conditie ofte qualiteit hij oock moghte wesen, sigh niet sal vervorderen eenige schaepen masselyne kaes te maecken ofte doen maecken als alleenlijck voor sijn eijgen huyshouding, sonder in het alderminste aen ymant binnen desen eylande Texel, veel minder eenige der vers: kaesen buytenslants doen vervoeren, doen vercoopen ende soo wie bevonden wert contrarie doende soo wel die maecker, vercooper, coper ofte schipper ofte wie deselve soude mogen uijtvoeren sullen yder t’ elken reijse verbeuren een boete van 125/25 gulden op elke kaes.

Iedereen moet de eksternesten uit zijn bomen halen.
46 Item ten selven daege hebben gemelte heeren baljuw, Burgem: nieuwe ende oude gereghte geordonneert gelijck haer E. keuren ende ordonneren bij desen, dat van nu voortaen van wat conditie staet ofte qualite hij oock moghte wesen, in sijn geboomte geen axter nest [eksternest] sal lijden ende gedogen, op peene alle die geene contrarie bevindende sal voor yder acxter nest die in sijn geboomte sullen werden bevonden t’elcken reijse verbeuren een boete van 25 st.

47 Op huijden den 22^e Julij 1655 alle dese hier vooren staende keuren bijde E. heeren bailjuw burgem: nieuwe ende oude gereghte der stede ende Eijlant Texel vernieuwt en gerenoveert
Mij present was ondert. Adriaen Santus

Vernieuwing van de oude keuren, met oproep extra te letten op onderstaande:
48 Op huijden den 9 november 1656 soo hebben de heeren baljuw burgem: nieuwe ende oude gereghten gereghte der stede ende Eijlande Texel geratificeert ende geconfirmeert alle vooren staende keuren gelijck d’selve doen bij desen.
Dogh met dien verstande dat den heer baljuw sal hebben te letten dat de keur wegens het ontheijligen vanden sabath ende vanden honden
Werde ten Executie gestelt oock in ’t reguardt vande eenden dogh met ompliatie ofte vermeerderinge vande keur vande eenden, dat ijgelijcken Ingesetenen ten versoecke vanden heer officier zal gehouden werden te verclaeren doe veel worden ofte eenden sij sullen hebben mitsgaders vertoonende haere mercken.
Ende sullen de eenden van Waelenburgh opden Eijlande Texel bevonden werden dese keure subject sijn.
Ende belangende de keure ende setting van broodt confirmeeren haar mette bevelen en aenschrijven ,mitsgaders de plackaten van haar Groot Mogenden ende ten dien eijnde oock gekeurt dat roggenbroot, te weten coop brooden sullen wegen 12 pondt, de halve naar advenant.
Ende belangende de prijs van voors. Roggen broot sullen haar van tijt tot tijt hebben te reguleeren naerde settinge bijde gereghte inde dorpen respective te laeten aenplacken,
Het cleen broodt van 4 penningen moet wegen 4 loot.
Middel broot van
Tarwe broodt van 8 penningen 10 1/2 loot [1 loot is 50 gram]
Cleen roggen van 8 penningen 10 1/2 loot
Aghterlinge van 8 penningen 14 loot
Doch de prijs en gewighte sal van tijt tot tijt mede werden verandert naer de settinge tot amsterdam waer van vande gereghte haer naer sullen reguleren en beneffens de settingh vant roggen broodt bekent maecken, ende sullen geen backers haer broodt vermogen minder te geven als de prijs die van tijt tot tijt sale werden gestelt nogh te met toegifte vergoeden mogen op de boete bij haer Gr. Mog. (daer) toe gestelt.
Mij present als Secretaris was get Adriaen Santus.

Die van de Koog en de Everstekoog moeten naar het strand komen om het aandrijvende wier over de duinen te strooien- tegen de zandverstuiving?
49 De heeren bailjuw burgemeesters en gereghte der stede ende Eijlande van Texel lasten ende bevelen alle een ijder burger inde Coogh ende Everste Coogh mitsgaders alle hoftsteden oft andere personen landen hebbende ofte gebruijckende de helm plantinge inde du[ijnen] vande Coogh en Everst Coogh sijnde die paarden ende waegens ofte paert en karr sijn hebbende ende voor andere, die aldaer vier en light sijn houdende, te werden gewaerschouwt, sijnde haer sullen hebben te vervoegen in persoon oock met haer paerden, wagens, karren oft diergelijck, die in persoon comen met behoorlijck werck gereetschap ter plaetse daer schepen en poldermeesters van de voorn. Coogh en Everste Coogh t’selve sullen goetvinden en nodigh achten, omme het wier ofte aendrijvende slijtingh van strant te haelen en over de duijnen ofte daer omtrent te bestroijen.
Mitsgaders de vordere tijden van noot alle hulpe en assistentie te doen ende helpen doen, als aengewesen versoght wesen sal, op de verbeurte van 50 stuijvers, die wagens zijn hebbende, de karren 25 st en de mans persoonen ijder 18 st des daeghs te verbeuren, ende wiert gemelte heer officier versoght de selve boeten met parate Executie te doen innen, ende sullen schepenen ende poldermeesters gehouden sijn de boetschuldige aentewijsen.
Actum binnen de stede van den burgh opt raethuijs desen 8 feb. 1657
mij present secr. Adriaen Santus

De schade door bijtende honden aangericht is nog steeds groot. Iedere hond moet worden geregistreerd en er moet voor worden betaald.
50 Op huijden den 4 september 1659 soo hebben wij burgemeesters nieuwe ende oude gereghten der stede en Eijlande van Texel bij absentie van den E. heer officier Hendrick de Goijer ingevolge vande keure in dato den 24 october 1652 mitsgaders de renovatie van 9 maij en den 9 november 1658, int reguardt vande honden ende het weren van deselve wegens de onlijdelijcke schade die int bijten van schapen, lammeren ende ander cleen vee tot de merckelijke schade van de gemeene Ingesetenen dagelijcx wert gepleeght,
Soo ist dat gemelte heeren burgemeesteren en gereghte tot nader Flucidatie ende weringe vant voors. misbruijck hebben gekeurt en geordonneert sulcx sij doen bij desen,
Dat niemant van wat qualiteijt hij magh wesen hem sal vervorderen eenigen hont ofte honden te mogen houden sonder deselve bekent te maken aenden gereghts bode, die daer toe sal werden geauthoriseert omme alle deselve op te schrijven ende eenen ijegelijcken alsdan gehouden sal wesen aenden selven opreghte verclaringe te doen oft hij gegunt is sijn hondt ofte honden te houden of niet;
IJmant deselve houdende sal naer den 2 october toekomende gehouden wesen voor ijder hont jaerlijcx te betaelen een halft sleght aen handen vanden ontfanger vande verpondinge int resort sijner woonstede, ende indien ijmant bevonden wert contrarie doende sal t’Elckens verbeuren de somme van 6 gulden de welcke sullen werden bekeurt en gepliceert in conformis vande keuren dato den 24 october 1652, maij ende november 1658, boven verhaelt.

Vreemde kramers moeten zich vooraf melden bij de regering van het dorp waar zij willen werken en 12 stuivers betalen voor de armen.
51 Ten selven daege hebben burgemeesters nieuwe ende oude gereghte, bij absentie vanden Heer bailjuw, gekeurt en geordonneert sulcx sij doen bij desen, dat van nu voortaen geen Cramers van buijten op dezen Eijlande incomende tsij met wat waeren het soude mogen wesen, om op desen Eijlande te vercoopen, alsmede geen ambaghts luijden, ’t sij ketel bouters [lappers], tinnegieters oft anders, sij luijder tharen aencomste alvooren eenige waren te veijlen veel min te vercoopen, gehouden sullen wesen in ijder dorp haerluijden bekent te maecken, tsij aenden heer officier burgemeester oft hooft van die plaatse ende aldaer voor den armen betaelen t’Elkens 12 stuijvers
Sulcx gedaen sijnde sullen alsdan int selve dorp met sijn ressort vermogen haar waren te venten, voorden tijt van 3 aghter een volgende daegen sonder meer. Contrarie doende op de boete van 3 gulden t’appliceren een derde part voorden officier het ander derde part voorde dienders van Justitie ent resteerende voorden armen van de plaets daer de Contraventie sal werden gepleeght.

Strandbewaking bij nacht vanwege de Tweede Engelse Oorlog.
52 Op huijden den 10 Junij 1666 hebben de E. heeren Baljuw burgemeesters ende gereghte gekeurt ende geordonneert sulcx sij doen bij desen dat allen ende Een ijegelijcken sijn ruijtter waght langhs de strant op sijn beurte precijs sal hebben waer te nemen, sonder jongens oft diergelijcke in haer plaetse te laten rijden, niet minder als van 18 jaren oudt en dat Elcx uijt sijn quartier voor sonnen ondergangh sal moeten wesen in de Coogh ende niet eerder naer huijs rijden als des anderdaeghs morgens metter sonnen opgangh ende dat deselve ruijtter waght haer in de Coogh in 2 partijen sullen verdeelen ende haer waght behoorlijck onderhouden, rijdende d’Eene helft noort ende andere suijdt aen.
Ende dat ter ure als sij met opgaen vande son sullen mogen scheijden ende soo sij eenige ongemack oft onraet aenden burgemeester te kennen geven; ende wie vant gunt bovenges. In gebreecke blijft sal verbeuren de hooghste boete vant lant.
Aldus naer voorgaende clockgeklep aft gelesen van het raethuijs
dat nu als boven was geteeckent Adriaen Santus

[Tweede Engelse Oorlog (1665-1667) met de Vierdaagse Zeeslag (11-16 juni 1666) volgde kort na de afkondiging van deze keur]

Schapenkaas van gemengde melk mag niet worden gemaakt en helemaal niet worden uitgevoerd. Verhoogde boete.
53 Alsoo de heeren burgemeesters en scheepenen ende gereghte der stede ende Eijlande Texel nu al veel ende verscheijde claghten voorgekomen sijn van dat eenige qualijck handelende persoonen deses Eijlants, zoo huijsluijden, schippers ende andere haar mettet coopen, vervoeren ende vercoopen van schapen kaesen genererende ende onaengesien de keuren bij gemelte heeren gemaeckt den 7 october 1614, behelsende dat niemant vande Inwoonderen van wat staet ofte conditie hij sij, hem sal vervorderen eenige schapen masteleijse kaes te maecken oft doen maecken, nogh vercoopen veralienderen, nogh te transporteeren opde boete van 10 ponden, soo wie eenige derselve maeckt vercoopt ofte uijt het lant voert.
Welcke keuren bijden heeren gereghte voorn. op den 12 april 1655 wederom .. vanden vernieuwt ende die boete tot een somme van 25 gulden in plaetse van 100 ponden vergroot sijnde, ende inde soodanige manieren noghmaelen opden 4 September 1659 gerenoveert.
De voorn. qualijck handelende persoonen nogh met haare mishandelinge en bedrigerije sijn continueerende waer mede veel Eerlijcken luijden allomme buijten desen Eijlande werden verkort [benadeeld] ende in haer caescooperije bedrogen,
Oock geschapen staet dat bij contnuatie van soodaenige bedrogh de voorn. neeringe vande kaeskoperije ende den treck vande selve waeren tot groot naedeel deses Eijlants ende de goede Ingesetenen van haer, met soo quade practijcquen ende mishandelingen niet behelpen, in groote verminderinge en verval sal werden gebraght,
Soo hebben gemelte heeren baljuw burgem: schepenen ende gereghten omme bijtijts met vigeur daer inne ten besten te voorsien, ende alle mishandelinge ende bedriegerijen, inde voors. schape kaesmaeckerije coopinge ende vervoeringe vandien voor te comen, hebben gekeurt ende geordonneert keuren en ordonneren mitsgaders verbieden wel stricktelijck bij desen dat niemant wije hij zij hem mettet maecken vercoopen, doen vervoeren of doen vercoopen oft vervoeren soodanige mastelijne schaepe kaesen sal hebben te erneren [bezig houden] ofte t’selve met eenige verruillinge oft andere sinistere practijcken te practiseren onder wat pijeteijt het soude mogen wesen, op de verbeurte dat de maecker ofte die deselve sal doen maecken vercoopen ofte copen, doen vercoopen of doen coopen, vervoeren ofte doen vervoeren met schip, schuijt, wagen ofte karre t’Elkens ende yedermaele sal verbeuren een somme van 100 Carolusguldens-
Selfs bijden paghter ofte gestelde ende geswooren wegers [ambtenaren bij de waag] van de respective wagen deses Eijlants, soo deselve bij haer met de minste kennisse sullen werden gewoogen ofte doen wegen welcke voors. boeten vande soodaenige waren verhaelt. Mishandelende ende ter contrarie dese keur doende persoonen sonder eenige dissimilatie met parate Exercitie sullen werden geinnet, door den heer baljuw ende sijn dienners, ende bekeurt werden, d’Een helfte voor gemelte heer baljuw ende de wederhelft voorden aanbrenger ofte die daervan kennisse geven sal, wiens naeme nu nogh naemaels aen niemant gemelt oft bekent gemaeckt sal werden, ende sal een yegelijck vrijstaen de bekeuringe ofte aenbrenginge te doen. Een yder waghte hem voor schade.
Aldus gedaen ende vanden raethuise afgelesen en oock allomme aengeplackt.
Actum ter Burgh in Texel desen 28 Junij 1668, mij tegenwoordigh secr. Was geteeckent Adriaen Santus

Schade aan de wierdijken door het aanleggen van vaartuigen.
54 Keure ende ordonnantie gemaeckt bij den heeren Officier burgem: schepenen ende gereghten der stede ende Eijlande van Texel.
Alsoo de zeedijcken in verscheijden polders deses Eijlants van Texel daegelijcx ende hoe langer hoe meer door allehande soorten van schepen, kaegen, schuijten en boots ende diergelijcke vaertuijgh merckelijck werden verdorven, geruineert ende de polders in groott ende onlijdelijcke schade werden gebraght, doordien gemelte schepen, kaegen, schuijten ende boots niet alleen hare goederen aen voorn. Dijcken ende opde selven uijtlossende wederom inlaeden, maer oock geduurigh tegen de wierhalsen, soo bij winter als somertijt blijven vast leggen, hare touwen met anckers over opden dijck brengende, ende met touwen aende dijckpaelen ende wierhalsen, selfs strijdende jegens het 29: articul vande dijckreghte bij haere Grootmogende Heeren Staten van Hollant ende Westfrieslant over de Texeler zeedijck gemaeckt, welck articul naest eenige Jaaren herwaarts, door Expresse bevel van haere Grootmogende Heeren Staten van Hollant ende Westfrieslant, in Westfrieslant ende den Noorderquartier allomme tot waerschouwinge bij Extract is gedaen, affigeren ende meergemelte scheep, schip, caagh ende schuijtluijden ende diergelijcke Eghter niet ophouden in haar doen te continueren ende tot groot nadeel der goede ingelande ende ingesetenen der zeedijcken als vooren te beschadigen ende te verderven selfs met perijcel van het zee water binnen te crijgen.
Soo hebben den heer officier burgem: schepenen ende gereghte voorn. Eerst op het Expres bevel van hare Edelmogende in Westfrieslant ende den Noorderquartier voorn. ende voort naer rijpe deliberatie (niet willende dat oock de schippers, kaagh. schuijtluijden oft andere waer die moghte woonen oft van waer die comen ongerijft [onmogelijk gemaakt worden] soude wesen) haere goederen op ende aen desen Eijlande te lossen ende te laden, gekeurt ende geordonneert gelijck deselve Expresselijck tot meeste bewaringe der zeedijcken, ende dijckpalen keuren ende ordonneren bij desen t’gunt volght:

1 Eerst dat gene schippers met haare scheepen caagen schuijten ende diergelijcken aen eenige dijck palen sullen mogen vast maren, ofte enige anckers ende touwen over dijck brengen ende dat soo wel alle de zeedijcken vanden Eijlande Texel aengaet conform het vooren verhaelde 29 articul vande dijckregten ende opde boete daer inne vermelt behalven de boete nogh bij desen keure hier volgende te Expresseren [nader uiteen te zetten].

2 Dogh wat belanght het lossen ende laden vant voorn. vaertuijgh ende om alle gerijft [gemak] voor de selve, dat die geene, die eenige goederen sullen inladen ofte uijtlossen van soo wel het district vanden Burgh aengaet, ende de polders onder den Burgh sorterende, geene andere plaetse daer toe sullen mogen verkiesen ofte gebruijcken als de 2 paelen N 9 en 10 inde polder vande Waddel aen Doofhorn alwaer sij haer vaertuijgh sullen vermogen vast te maecken aende maerpaelen daer toe opden dijck te stellen, ende aenden dijck vermogen te leggen soo lange sij lossen oft laden sullen ende sulcx gedaen hebbende ofte geschiet sijnde. sullen gehouden sijn op haer Eijgen anckers ende touwen te gaen leggen soo verre vanden dijck, dat die aen en aftvoeren totte voorn. twee parcken voor aft ende aenseijlende vaertuigh vrij ende onverhindert blijve, dat het ruijm buijten perijkel vande aldaer omtrent leggende schepen, kagen, schuijten ende deselver anckers en touwen, beseijld en gelaveert werden kan.

3 Dogh wat het Oude Schill aengaet wert geconsenteerd dat de bierkaegen voorde biersteeckers aldaer wijnen ende diergelijcke voorde herbergiers, ende oock materialen voort gebouw der huijsen aldaer Turft branthout, ende diergelijcke dat aent voorn. Schill van nooden is, sullen mogen lossen en laden, gelijck mede wert toegelaten te lossen ende laden van volck, coffers, bagagie ende diergelijcke sonder meer, mits dat alle vaertuijgen gelost ende geladen hebbende haer wederom vanden dijck sullen moeten vervoegen buijten het vaerwater, op haer eijgen anckers over den dijck brengen gelijck int 1 articul vermelt, maer moeten vastmaren aende palen daer toe aen oft opden dijck te stellen.

Wierdijk bij het Oude Schild.

4 t Water halen wert soo voor des Lants oorloghs schepen als alle andere coopvaerders schepen vrij gelaeten als voor desen mits haer int vastmaeren ende vastmaecken reguleerende als int voorgaende articul gementioneert.

5 Gelijck mede alle wijt, smal, scheepen, kagen oft schuijtten met wier aenden dijck ten behoeve vande selve comende sullen vermogen aenden dijck te comen lossen als voor desen is geschiet.

Dit is niet om de schipperlui van het eiland te verjagen. Zij mogen afmeren op bepaalde plaatsen, waar zij op eigen kosten, stevige meerpalen moeten plaatsen.
6 Ende opdat de schippers kaagh ofte schuijtluijden ingesetenen deses Eijlant ofte alhier thuijs horende, nijet soude meenen oft pretendeeren door dese keure met haare schepen kagen ende schuijten bij winter tijden vorst ende diergelijcken van desen Eijlande te werden aftgewesen, ofte haer vaertuijgen in perijckel ende ongelegenheijt gestelt, soo wert mede aen alle dese ofte die het believen sal toegestaen, dat sij luijden bij winter dagh ofte oplegh oft andersints hare schepen, cagen ofte schuijten aen ofte onder den dijck sullen mogen opteleggen, soo wel inde polder Waddel als oock inde polder van Westegeest, mits inde polder Waddel open latende de parcken N 9 en 10 voorn. ende inde polder Westegeest het district vant fort ofte Schans metten aencleven vandien soo verre haer Ed. mogende sullen gelieven te ordonneren, mits dat soodaenige schippers kaagh ofte schuijtluijden ijder op hare plaatsen te verkiesen den dijck met 4 suffisante [stevige] paelen t’haren eijgen coste sullen moeten bewaren ende aldaer moeten inslaen om haer schepen kagen ende schuijten daer tegens te leggen, ende aen vast te maecken sonder den dijck te beschadigen tot genoegen ende contentement [tevredenheid] vande poldermeesteren vande voorn. polders respective, met dien verstande dat het uijtkiesen vande plaetsen niet sal prefereren, maert maecken ende stellen vande paalen. Die eerst comt eerst sal malen.

7 Welcke plaetse oock ijder schipper kaaghman ofte schuijtman die deselve sullen hebben gemaeckt ende bekostigt ijder tot sijn eijgen vrijgebruijk sullen mogen houden, sonder dat ymant eens anders legh plaetde sal mogen gebruijcken ofte beleggen.

8 Ende dit alles opde boeten van 20 guldens t’elkens te verbeuren bij den gene die contrarije oft ijder point ofte articul van dien sal werden gedaen ofte gehandelt boven en onvermindert de boeten int 29 articul vande dijckreghten ten behoeve vanden heer officier met parate Executie te innen.

Aldus gekeurt ende geordonneert present d’E heer officier Hendrik de Goeijer Burgem: Cornelis Cornelisz Suijer, Dirck Albertsz Graeft, Pieter Sijmonsz Smith ende Sijte Sickes, schepenen Lodewijck Jacobsz Vermeulen, Cornelis Pietersz Boon, Keijmp Sijbrants ende Isbrant Wildeboer op den 13 December 1668,
Mij tegenwoordigh als secretaris, was geteeckent Adriaen Santus

Regeling van het inbrengen van schapen uit Waalenburg in de algemene kudde van de overalweiding.
56 Op huijden den 20 Januarij 1669 soo hebben burgem: schepenen ende gereghten der stede en Eijlande Texel bij absentie vanden heer officier met Communicatie van schepenen ende heemraden van Walenburgh tot ampliatie van haare keure van den 24 December 1637 gekeurt ende geordonneert keuren ende ordonneren bij desen, dat een ijder van de inwoonderen in Walenburgh inde gemeene schaer vande overal weijdinge binnen desen Eijlande sal mogen inbrengen 2 schapen tegen ijder 100 [roeden] lant die de voorsz. inwoonderen in Walenburgh binnen dese gemene schare des somers hebben gebruijkt, tsij hoij oft graslant, mits dat sijluiden aenden regerende burgem: van de Wael inder tijt oft die den selven daer toe sal ordonneren bekent sullen maecken hoe veel honderden sij binnen dese gemeene schare hebben gebruijkt.
Item hoeveel schapen sij sullen binnen brengen, mitsgaders met wat mercken die gemerckt sijn omme uijtten anderen bijden schotter uijtgekent te komen werden, oock dat alle die geene die binnen de gemene schaer deses Eijlants wonen gehouden, sullen wesen alle de selve ende soodaenige schapen die sij des somerdaeghs binnen de polder Walenburgh hebben gehouden, oock des winters mede aldaer sullen moeten houden ofte andersints de hecken ende stecken ofte dammen van de landen die sij in Walenburgh hebben totte vrije overal weijdinghe vande schapen uijtte algemene schaer sullen onverhindert laeten open leggen ende oft gebeurde dat dan soodaenige schapen op andere landen in Walenburgh quamen over te lopen ofte overspringen sullen sijselve daer over niet mogen werden geschut, maer sullen de aengelegen landen haer selven daer van moeten bevrijden met heijnen ende slooten ende dat alles op de boete als inde keuren vermelt ende werden oock alle ende een ygelijcken op gelijcke boete gewaerschouwt geen schapen van Grient, t’Hogesant, t’Buijten velt of diergelijck binnen de algemeene schaer van Texel te brengen.

Bij de verkoop van onroerend goed kwamen regelmatig onaangenaamheden voor. Bloedverwanten van de verkoper konden een koop ongedaan maken (naasting).
Het kwam voor dat iemand iets gekocht had en alles geregeld dacht te hebben, maar toch niet kon verhuizen. Dit was ook voor weduwen en wezen nadelig.
Besloten werd dat na de verkoop geen aanspraken meer konden gelden.
57 Alsoo den heer officier burgem: en schepenen ende gereghten dese Eijlants Texel onaengesien de veranderinge vande keure vandien op den 2 februarij 1646 gemaeckt, waer bij gekeurt ende geordonneert wert, dat vandien tijt aft alle huijsen, erven, landen en diergelijcke vaste goederen waer een aenspraeck souden subject wesen, ende dat den aenspraecken bij Eedt soude moeten verclaeren, dat sij t’selfde niet en doet uijt haet ofte nijt om giften nogh om gaven, nogh om geenderlij proffijt, maer alleen uijt liefde tot het lant huijs of Erve om voor hem selfs te besitten.
Ende soo voorts eghter meer ende meer voor compt is dagelijcx bespeuren en oock ondervinden dat quaetwillige menschen hun verkerende bloetverwanten ofte bemaeghtschap [verwantschap] vande vercoopers, de coopers van soodaenige parceelen meest soecken met aenspraeck te vecxeren [kwellen] ende te quellen ende dat verscheijden bemaeghtalden uijt soodaenige vexatien tot 2, 3 verscheijde naerden andere, alsulcken cooper van een ende selfde parceelgelt uijt pessen ende daer voor genieten onaengesien selfs op soodaenige vercoopinge sijn present geweest, ja als gecommitteerde voor weduwen en weesen over soodaenige vercoopinge selfs hebben gestaen, die dan den rock omwerpen [van mening veranderen] ende als gemaegtaelde aenspraeck ende soodaenige vexatien comen doen ende met andere grove fauten gemelte heeren, oft is er burgem: en schepenen voorgecomen, dat oock de goede ingesetenen eenige huijsen ofte landerijen tot bewoningen, beweijdinge, ofte hoij voeringe in huir hebbende en van godt almaghtigh soodaenigh gesegent werdende, dat eenige penningen bekomen endei ijets Eijgendomme bij publicque op veijlinge konnen coopen ende deshalven t’gunt sijluijden in huire hebben aen hun verhuirders op seggen als dan tegen den tijt sij haer gecoghte goederen mene te aenvaerden en te besitten, Even te vooren met soodaenige quellingen van aenspraeck en naestingen [recht hebben op het onroerend goed wegens familieband] werden gevexeert en daer oft met haare bewoninge ofte met beesten buijten gebruijck werden gestelt en tot merckelijke mine [schade] gebragt
Soo hebben gemelte heeren officier burgem: gecommitteert hebbende gekeurt ende geordonneert keuren en ordonneren bij desen, dat van nu voortaen geen huijsen, landen erven oft diergelijcke vaste goederen die bijde Eijgenaers ofte gecommitteerde vooghden van weduwen, weesen, onmondige oft onnosele persoonen, publijcque bij aenplackinge van biljetten uijt, inde omroep met voorlesinge van behoorlijcke veijlcedulen sullen werden gevelt gemeijnt en vercoght, gene aenspraeck ofte naestinge meer sullen subject sijn ten waare jemant geruijmen tijt van weecken voorde openbaere veijlinge en vercoopinge waaren uijtlandigh geweest ende bij eeden wilde affirmeeren [bevestigen] geen de minste kennisse van soodaenighe oplegh oft vercoopinge te hebben gehadt, t’ welcke alsdan bijde heeren schepenen inder tijd sal werden overwogen en geconsideert, en in sulcken kas sal werden geresolveert en gedisponeert als naer de gelegentheijt vande saecken sullen bevinden te behooren, ende sullen hier onder begrepen sijn alle huijsen erven ende landerijen die metten beginne van desen jaere 1669 publicquelijck manieren als vooren geveijlt en vercoght sijn oft publigquelijck werden vercogt, bijden aenspraeck als voor desen gekeurt ende geordonneert is.
Aldus gedaen opden 7 febr 1669 en ten selven daege vanden raethuijse dese Eijlants Texel, bij klock geklep afgekondigt, en allomme met afficxtie van biljetten bekent gemaeckt.

Vreemdelingen moeten bij aankomst op het eiland een borg stellen voor de tijd van 10 jaar. Wie dat niet kan moet aanstonds van het eiland worden verjaagd.
58 Wij balliuw burgem: ende raden vanden eijlande Texel in Ervaringe geworden sijnde, hoe dat veele vreemdelinge van buijten inkomende, soowel ongetroude als getroude luijden hebbende huijshoudingh ende kinderen ende met haer huijshoudinghe alhier op ons eijlant, comen te onthouden, en neder te setten en met haar woon te blijven, waar door bij tijden en wijlen bij versterf en andersint ons eijlant soude werden beswaert soo van gasthuijsen als weeshuijs en voornamentlijck tot groot nadeel en prejudicie van onse goede ingezetenen van dit ons eijlant-
Soo hebben wij bailliuw burgem: en die van de gereghten van voorn. na rijpen deliberatie daarin willen voorsien, gekeurt en geordonneert gelijck deselve keuren ende ordineren mits dese, dat niemant staat of conditie hij soude mogen wesen ‘tzij eensame ongetrout ofte getrout hebbende vrouw ende kinderen, haar niet en sullen hebben te begeven alhier op ons eijlant te comen om haer selven hier neer te setten met haar woonplaats, voor en aleer sij haar opde plaats harer residentie daar sij van meeninge sijn haar te begeven en neder te setten, sullen hebben bekent te maken, en aanden voorn. bailliuw burgem: en die van de gereghten voorn. te hebben gestelt suffisante borge tot contentement vande meergemelde bailliuw burgem: en gereghten voor den tijt van 10 jaaren, soo voor haar luijden persoonen familie en kinderen, dat deselve ons eijlant bij versterf of andersints niet en sullen werden beswaart, soodat die gene die de voorn. borghtoght niet en sal hebben, en kunnende stellen aanstons van desen eijlanden te schasseeren [chasser- verjagen] en wederom te vertrekken.
Aldus gedaen en geresolveert opden Raathuijse van Texel aanden burgh dese 21 Janusrij 1699