Het einde van de Franse overheersing en de komst van erfprins Willem van Oranje
in het Brievenboek, de notulen van december 1813 en het Register van Advertentien van maire GCW Reinbach van Texel.
Kozakkenwinter
Na de nederlaag van Napoleon in de Volkerenslag bij Leipzig kwamen de Russen naar het westen- om iets terug te doen na de Russische Veldtocht van Napoleon in 1812. Eind november stonden 200 Kozakken te paard voor de Muiderpoort van Amsterdam.
De winter van 1813 -1814 was al in december begonnen en het bleef vriezen tot in maart. Buisman noemt het een ‘zeer strenge winter’ wat meebracht dat het Marsdiep al die tijd dichtgevroren was en daardoor de post onregelmatig en vertraagd overkwam naar Texel.
Dat had ook voordelen- wie nergens van weet kan ook niets verkeerd doen.
Algemeen Bestuur der Verenigde Nederlanden
Actief vanaf 20-11-1813 tot 06-12-1813
Aantekeningen:
Zowel in Amsterdam als in Den Haag werden in november 1813 na het vertrek van de voornaamste Franse bestuurders en militairen initiatieven genomen om de steden zelf en het land als geheel tijdelijk te besturen. Beslissend werd de op 20 november 1813 in Den Haag opgestelde verklaring dat Nederland vrij was van Franse overheersing. Gijsbert Karel van Hogendorp en Adam François Jules Armand, graaf van der Duyn van Maasdam, vormden in naam van prins Willem Frederik van Oranje het Algemeen Bestuur der Verenigde Nederlanden. Op 21 november werd Reinhard Falck algemeen secretaris. Voordat hij uit Amsterdam aankwam, waren ook Elias Canneman en François Daniel Changuion als secretaris opgetreden. Voor het overige kreeg het hele bestaande ambtenarenapparaat bevel in functie te blijven, maar nu in naam van de Prins van Oranje. In Amsterdam, waar een provisioneel bestuur was ingesteld, en in andere steden, bleef men aanvankelijk neutraal de orde bewaren, maar al snel werd het Algemeen Bestuur in Leiden en Rotterdam afgekondigd. Op 24 november volgde Amsterdam, waar inmiddels de militaire situatie ook was veranderd door de aankomst van Kozakken. Kraijenhoff bracht vervolgens als nieuw aangestelde gouverneur de verdediging in gereedheid. De Franse troepen, die Woerden heroverden, maar snel weer ontruimden, trokken zich op 26 november terug uit Utrecht naar de vesting Gorinchem. In Den Helder verbleven nog troepen van de Franse marine. Prins Willem, daartoe uitgenodigd door afgevaardigden van het algemeen Bestuur, kwam op 30 november 1813 aan in Scheveningen. Op 2 december 1813 aanvaardde hij de soevereiniteit als soeverein vorst en op 6 december 1813 déchargeerde hij het Algemeen Bestuur.
Wetgeving:
1813/11/20 proclamatie van Van Hogendorp en Van der Duyn van Maasdam dat zij het algemeen bestuur opvatten.
1813/11/21 Proclamatie met kennisgeving dat er een Algemeen Bestuur der Vereenigde Nederlanden is, in naam van de Prins van Oranje. Alle landgenoten worden ontslagen van hun eed van trouw aan de Keizer der Fransen.
Bijna een maand na de Volkerenslag merkte men op Texel voor het eerst iets van de grote veranderingen.
Maire Reinbach was bijzonder voorzichtig. Hij drong aan op het bewaren van de rust en orde op het Eiland- want zou dit echt het eind van de Franse overheersing zijn?
Men kon het niet zeker weten.
De Maire correspondeerde in november nog met zijn Franse superieuren, maar hoewel die eerst nog dreigden, bleek al snel dat zij verslagen waren en niets meer te vertellen hadden.
Het was hoe dan ook onmogelijk het volk te weerhouden van het dragen van oranje
Brief 15-11-1813 Aan den Heer Onderprefect
De Douane wordt van Texel teruggetrokken
Brief 18-11-1813 Aan den Heer Onderprefect
Somtijds zouden kunnen medewerken, dat zodanige voorbeelden alhier door onvoorzichtige Lieden wierden gevolgd, en daardoor de publieke rust gestoord.-
Liet ik dadelijk de adjunct maires en municipale Raden van den Burg, Vrederegter en Griffier alsmede ook de plaatselijke Commandant en Commissaris special op het Raadhuis convoqueren, ten einde vriendschappelijk te overleggen, welke de beste middelen zouden zijn om de publieke rust en goede harmonie welke tot dusverre heeft plaats gehad te bewaren;
En er wierd dadelijk unaniem besloten uit het midden der vergadering drie Commissien te benoemen, waarvan zich een naar het Dorp Oosterend, een na het Oudeschild en een na de Hoorn zouden begeven.-
Om niet alleen de Leden van de municipalen Raad aldaar maar ook eenige andere voorname en weldenkende burgers uittenoodigen en ernstig aantemanen zich stil en rustig te gedragen, en een ieder voor oogen te houden, de ongelukkige gevolgen welke uit een tegenovergesteld geval zouden kunnen voortvloeien. Ook heb ik ten overvloede nog eene proclamatie laten doen, waarvan ik de Eer heb Copie hier nevens te voegen.
Proclamatie!
De Maire van het Eiland Texel in overweging genomen hebbende dat de kritike Tydsomstandigheden somtyds aanleiding zouden kunnen geven dat men Zich veroorloofd door gesprekken of daden de publieke rust, welke tot hiertoe zoo gelukkig en voorbeeldig onder de Inwoonders van Texel heeft plaats gehad, eenigermate te stooren-
Noodigt by dezen alle weldenkende Burgers op dit Eiland uit, om door haren Invloed, een iegelyk by al wat ook mogt plaats hebben, ernstig te vermanen, zich stil en rustig te gedragen, daarby in het oog houdende, de ongelukkige en verschrikkelyke gevolgen welke in een tegenovergesteld geval, dit Eiland en hare Inwoonders zoude kunnen treffen.-
Texel den 18 November 1813
De Maire voornoemd
(was geteekend) GCW Reinbach
Brief 19-11-1813 Aan den Heer Onderprefect
In antwoord op Uw brief van den 17e, hadden wij reeds alhier door passagiers, welke met den beurtman van Amsterdam waren gekomen de oproerige bewegingen vernomen welke aldaar hadden plaats gehad.-
Ik besloot dadelijk op den ontvangst van dit berigt, de adjunct maires, municipalen Raden, Vrede Rechter, Griffier, plaatselijke Commandant en Commissaris Speciaal op het Raadhuis te convoqueren; om met elkanderen middelen te beramen tot Conservatie van rust en goede order, dat gedaan zijnde, wierd unaniem besloten dat zig den volgende morgen zeer vroeg drie Commissien naar de dorpen Oosterend, Oudeschild en den Hoorn zouden begeven, alwaar mogelijk eenige onlusten zouden kunnen plaats hebben, ten einde de voornaamste inwoonders van die plaats welke den meesten invloed hadden aantemanen, in dit critique oogenblik alles aantewenden wat mogelijk was om de rust te bewaren, en een ieder voor oogen te houden de ongelukkige gevolgen waaraan zij zich in een tegenovergesteld gevoel zouden bloot stellen; terwijl ik inmiddels een proclamatie van gelijken inhoud liet doen, en tot dat zelve eind aan het dorp den Burg werkzaam bleef.
De onderscheidene Commissien gister tegen den avond terug komende, bragten ook alle voldoende berigten van hunne ontmoetingen en gewaarwordingen mede, dan tot mijn leedwezen en terwijl ik nog met deze Commissien vergaderd was, kregen wij het berigt dat men in weerwil van dit alles de vlag aan Oosterend had opgezet, waarop ik dadelijk wederom iemand naar Oosterend zond, haar nogmaals op het aller Serieuste en met bekendmaking der bedreiging in UExcellentie’s missive vervat tot het wegnemen der vlag en bewaring der rust lieten aanmanen, hetgeen dan ook van dat gevolg is geweest, dat dezelve heden morgen is nedergehaald; en zo verre ik weet alles aldaar den geheelen dag en tot op dit oogenblik in volkomen rust is.
Ditzelfde kan ik ook in vollen ruimste van den Burg en thans ook van het Oudeschild zeggen; alwaar men echter deze nagt de stoutheid heeft gehad, in stilte en bij wijze als een diefstal de wapenborden van het Postkantoor, receveur der douanen en der debitant in Tabak wegtenemen en te verbranden. Op de andere dorpen is het tot heden zo verre mij bekend alles in rust en ik flatteer mij hetzelve alzoo te zullen houden, waartoe ik alles zal aanwenden wat in mijn vermogen is.-
Brief 19-11-1813 Burgemeester Reinbach laat de vlaggen dan de kerktoren van Oosterend weghalen om de rust te handhaven.
Brief 20-11-1813 Aan den Heer Opperprefect
Alles in rust, except aan Oosterend alwaar men heden wederom de Hollandsche vlag had opgezet en zich vrij algemeen met oranje getooid. Pieter Bremer had het gisteren nog kunnen sussen, lid van de Municipale Raad, zeer braaf man. Maar dat er thans niets meer aan te doen was, weil de gemoederen zedert gisteren avond [verhit waren], toen matrozen van de Cannonneerboten van het Nieuwe Schild aan land waren geweest.
Brief 22-11-1813 Aan den Heer Rijksgrave Verhuel
Voor de derde maal een expressen naar Oosterend en eischte voor de laatste maal de oogenblikkelijke nederhaling der vlag, doch vrugteloos. Rust bewaren.
Brief 23-11-1813 Aan den Heer Opperprefect
Berigten zijn zeer contrasterende, wij verkeren in volmaakte staat van onwetendheid.
Brief 27-11-1813 Post gestremd, beurtschipper mocht niet varen, alles rustig.
Brief 30-11-1813 [De Kustkannonniers van den Helder waren ontslagen, die van Texel wilden] dat zulks ingelijks ten opzichte van haar moge geschieden- buiten mijn competentie- ten einde zij als inwoonders van dit Eiland in den Kring van hunne familie en behoeftige vrouwen en kinderen konden terug keeren [en zich als] stille en vreedzame burgers te gedragen, rust en orde.
1-12-1813 antwoord, dat geene kustkannonniers worden afgedankt
Brief 1-12-1813 De forten Lunette en Redoute alhier zijn van alle de ammunitie en canon ontruimd hetgeen naar het Fort Central gebragt is, morgen zullen de kustkannonniers [van de Lunette en Redoute naar de Schans gaan].
Waarschouwing!
De Maire van het Eiland Texel in ervaring gekomen zynde, dat de Logement houders en Herbergiers zich in weerwil der bestaande ordres van politie veroorloven des avonds na 10 uren te Tappen en gelagen te Zetten;
Waarschouwt en vermaandt alle deselven door dezen ten ernstigsten zich daarvan Zorgvuldig te onthouden.- zullende de overtreders niet alleen volgens de bestaande wetten worden gestraft maar ook bovendien hare patenten dadelyk werden ingetrokken, en aansprakelyk blyven voor alle onheilen welke door een overmatig gebruik van drank na den bepaalden tyd mogten voortgevloeid zyn-
Texel den 1 December 1813
De Maire voornoemd
(was geteekend) GCW Reinbach
Hoewel de Notulen van de jaren 1811, 1812 en 1813 vrijwel allemaal verdwenen zijn (ze zouden in het Archief bij de andere Notulenboeken behoren te staan, maar daar zijn ze niet), is van de maand december 1813 alles keurig bewaard (Notulen van december 1813, stuk 263).
Van de jaren 1812 en 1813 is heel weinig te vinden in het Gemeentearchief, weinig in- en uitgaande stukken, geen belastingboeken. Dat is vreemd, maar er zijn genoeg redenen te bedenken waarom men die heeft opgeruimd.
Vergadering 5 Dec 1813
Op heden den 5den December 1813 des Voordemiddags ten raadhuize van Texel vergaderd zynde, de Heeren G.C.W. Reinbach Maire, Cornelis Kikkert, Gerrit Bakker adjuncten, Willem Rab, Hendrik Bruijn, Jan Bruijn, Jan Ran en Geert Michielsz Municipale Raden, den Heer Martinus Langeveld Vrederegter en Willem Romans Griffier by deselve, geadsisteerd met de Heeren Simon Kikkert en H.M. Ahlé, voorname Burgers allen wonende aan den Burg op voorschreeve Eiland-
Is verscheenen J. Alting Sergeant Major by de 132 Compagnie Kustkannonniers van Texel- dewelke zegt: dat een groot getal gewapende Burgers van Oosterend, Oudeschil en den Hoorn alhier van den Commandant van Texel, hadde opgeeyscht de Overgaave van de Schans, hy uit Naam van deselve Commandant kwam, versoekende: dat de Heeren Maire, VredeRegter benevens de Commissaris van Policie zig dadelyk in persoon naar genoemde Schans by gemelde Commandant zoude begeven, ten einde met dezelve over een Capitulatie te kunnen raadplegen!
Terwyl de Vergadering hier over was delibereerende, zyn inmiddels in dezelve gekomen
de Heeren A.J. van Breeniegen, Capitein van dezelve Kustkannonniers, Silberman Luitenant en Commandant van de Artillerie, vergezeld van eenige gewapende Burgers van Oosterend en den Hoorn, herhalende met veel aandrang uit Naame van de Commandant van Texel voornoemt het zelve Verzoek-
Het Bestuur van het Eiland gesamentlyk hier over delibereerende, was unaniem van gevoelen, dat het verzoek van den Commandant van Texel, opzichtelyk de Heeren Maire en Vrederegter geheel niet op deselve toepasselyk was, nog van henlieden kon gevorderd worden, als zynde het treffen van een Capitulatie met de beoordeeling of zulks noodzakelyk al dan niet werd bevonden aan hem Commandant opgedragen; zo dat genoemde Heeren hieromtrent niet vermogten te adviseeren. Het Bestuur vervolgens in hun midden geroepen hebbende, de Heer Raffen, Commissaris van Policie, was dien Heer van het zelve gevoelen-
Dan verklaarde zig bereid, wanneer hij met behulp van een Tolk, waartoe hy voorstelde de translateur de Heer J.J. Reinbach, en verder geadsisteerd door de Burgers de Heeren Simon Kikkert en H.M. Ahlé alhier tegenswoordig, zig meede hiertoe wilde verleedigen, en het Bestuur zulks met hunne goedkeuring bekragtigen.
Het Bestuur dit voorstel in overweeging neemende, en gelet op de haggelyke omstandigheeden in deezen, met de ontydige beweegingen thans op het Eiland plaats, ook: dat de Franschen individueelen zo in de Schans als verder op Texel zig bevindende, hen bereids hadde gesteld onder de bescherming van de Regeering van deesen Eilande-
Verklaarden hoogstdezelve unaniem zig: tegens het voorstel van den Heer Commissaris van Policie niets te hebben, maar in te bewilligen- met versoek en des noods met Last, aan deeze Commissie, welke zig verklaard hadde hier toe bereid te weezen, den Heer Commandant van het gevoel van dit Bestuur kennis te geven, en verder zo het vereischt mogt worden, dat de Commissie als dan, wel degelyk tot het belang der Franschen individuus, zo in de Schans als die zig verder op Texel bevinden, in het oog zullen houden, met te zorgen dat aan hun eene vryen aftogt werde vergunt.
Deeze Commissie geretourneerd zynde doen rapport, dat zy lieden, benevens den Heer Commissaris van Policie genoemd, geadsisteerd door den Heer Translateur J.J. Reinbach, de Fransche en Hollandsche taale spreekende en schryvende, in de Schans by den Commandant gekomen zynde, tusschen dezelve en de Hoofden van de gewapende Burgermagt eene Capitulatie getroffen was.
Dat deeze Capitulatie was geslooten en geteekend by den Commandant en den Capitein van Breeniegen, welke laaste zig met de Kustkannonniers zig in de Schans bevond, alzo den Commandant had verklaard, niet met de geheel gewapende menigte te kunnen Capituleeren, maar wel met iemand door hun gequalificeerd, en dat daartoe zynde voorgeslagen den Capitein van Breeniegen, de Commandant hier meede genoegen genomen had, zynde deselve als toen door de Opperhoofden van de Gewapende Burgery gequalificeerd-
Dat de gewapende Burgers in groote getallen naar de Schans avanceerende, men de Commissie door middel van wapenen genoodzaakt had dezelven qualificatie op Capitein van Breeningen, onder andere inhoudende: dat zulks geschieden tot bewaring van Algemeene Rust, en ter voorkominge van droevige gevolgen te moeten onderteeken, berigtende verder dat het zoo zy zig met het werk van de Capitulatie niet hadde ingelaten, zy nogthans uit hoofde van de aanbeveeling dezer Vergadering zig wel degelyk voor de fransche individues hadde doen gelden, zodanig: dat by een byzonder articul in dezelve Capitulatie, voor hunne persoonlyke Veiligheid en Eigendommen was gezorgd.
Bekendmaking!
De Maire, Vrederechter, en verdere Leden van het bestuur van Texel, in aanmerking nemende de Tydsomstandigheden van Zaken en met genoegen gezien hebbende, dat de Inwoonders van dit Eiland, niets dan Vreugde betoond hebben, zonder iemand in Zyn persoon of goederen te benadeelen.-
Verzoeken en vermanen alle weldenkende Burgers, zich niet alleen by deze vredelievende gezindheden te houden maar ook verder met hun medetewerken tot handhaving van rust en order
Verzoekende ook een ieder, zich mede ter bevordering van rust van het Teeken van Oranje te voorzien.-
Texel den 5 December 1813
De Maire voornoemd
(was geteekend) GCW Reinbach
Provisioneel bestuur
Notulen 7 December 1813
Heden den 7 December 1813, des voormiddags ten Raadhuize van Texel vergaderd geweest, de Heeren Maire Mr. GCW. Reinbach, Cornelis Kikkert en Gerrit Bakker adjuncten, Geert Michielsz, Hendrik Bruijn, Jan Bruijn, Jan Ran, Simon Ryersz Dyt en Willem Rab Municipale Raden benevens de Heeren Martinus Langeveld Vrederegter, Willem Romans Griffier, Jan Bakker de jonge en Sibrand Keyser, uit de voornaamste Burgers- welk naar gehouden deliberatien, uit hunne midden hebben benoemd de Heeren Mr. GCW. Reinbach Maire, Cornelis Kikkert adjunct, Jan Ran Municipale Raad, Martinus Langeveld Vrederegter, Sibrand Keyser en Willem Romans, ten einde gesamentlyk met eene Commissie uit de Burger Stand de Heeren Simon Kikkert en H.N. Ahlé, bij deselven toegevoegd-
Met de Commissie uit de gewapende Burgermagt van Texel benoemd, de Heeren Anthonij Dalmeijer en Hendrik Brouwer van Oosterend, Cornelis Zunderdorp van het Oude Schil en Cornelis Duynker van de Hoorn, waarbij ook tegenswoordig was de Heer A.J. van Breeningen commandeerende thans de gewapende magt op deezen Eilande,
Eenige voorlopige en noodsakelyke poincten vasttestellen, tot bewaaringe der Algemeene rust en Veiligheid op deezen Eilande
Deeze Zamengestelde Commissie, des nademiddags van deezen dag ten Raadhuyse byeengekomen en hunne deliberatien aanvangende, werd het navolgende unaniem vastgesteld:
Dat daar het absoluut noodsakelyk is, dat de Justitie haaren volle en ongestoorde Loop hebben, dat de Heer Vrede Regter Martinus Langeveld, dezelve met alle kragt zal blyven bestuuren, en waarneemen zo des behoord- belovende den Capitein Commandant A.J. van Breeningen, de Justitie des noods, door middel van de gewapende Arm te verleenen allen bystand en hulp-
En heeft dienvolgende den Heer M. Langeveld alzo de post op zig genomen, tot zo lange door een nader hooger bestuur, daarvan zal ontslagen worden-
Wyders is al meede unaniem vastgesteld, daar ook noodzakelyk: alle burgerlyke Zaken en het finantieele deezes Eilands, ongestoord moeten voortgaan- dat de Heer en Mr. GCJ. Reinbach als Maire met zynde adjudanten en raaden alles op de gewone Voet zal blyven waarneemen en administreeren-
Belovende al meede denzelve Capitein Commandant den Heer A.J. van Breeniegen ook hier in zyn mede hulp en nodige bystand
En heeft den Heer en Mr. GCW. Reinbach verklaard hier meede genoegen te neemen, met belofte de gewone werkzaamhedens te zullen blyven uitoeffenen, ter tyd en wylen, hy door een ander hoger bestuur zal worden ontslagen
Het vorenstaande is door ons vastgesteld en gearresteerd, en hebben wy ten blyke: dat als Lieden van Eer, met onze gewoone Handteekening bekragtigd
Ten Raadhuize van Texel op dat als in de Hoofde deezes staat gemeld-
Alle handtekeningen
Proclamatie van trouw te zyn aan onze Souverain den Prince van Oranje en Nassau-
Vergadering 8 December 1813
Vergadering ten Raadhuize Texel Heeden den 8 December 1813
Present S’ nademiddags Mr. GCJ. Reinbach Maire, Cornelis Kikkert, Gerrit Pietersz Bakker adjuncten, Jan Ran, Geert Michielsz, Willem Rab, Jan Bruyn, Simon Ryersz Dyt, Cornelis Dirksz Bakker, Hendrik Boermeester, Cornelis Zunderdorp, Cornelis C. Dijksen, Cornelis Willemsz Smit, Jan G. Spigt Municipale Raaden, Martinus Langeveld Vrede Regter, W. Romans Griffier, Jan Bakker dj en Sibrand Keijser uit de Burgerstand
absent Hendrik Bruijn, Pieter Dyksen, Jacob Dijksen, Pieter Breemer en Lourens Willemsz Bakker Municipale Raaden-
De Heer Maire Reinbach communiceerd aan deze Vergadering, dat de reedenen van deeze byeenkomst hier in bestaan
De veranderende tijdsomstandigheeden zo als manifest is uit de Staatkundige Dagbladen geduurende deezer maand, Zyne Doorluchtige Hoogheid den Heere Prinse van Oranje en Nassau Willem Fredrik geplaast hebbende aan het Publicq bestuur der Verenigde Nederlanden-
Het verlangen zyner Doorluchtige Hoogheid en de goede Burgerij dringend vorderde, dat het tegenswoordig Bestuur dezes Eilands provisioneel hunne posten bleeven waarneemen en men gesamentlyk als Hollanders die de naam zig waardig maake met alle de beste Ingeseetenen deezes Eilands allen pogingen aanwenden tot afweering van allen Vyandelykheeden en tot bewaaringe der Algemeene rust en Veiligheid-
Dat deeze zyne gezegdens in waarheid zo bestonden, blijkbaar de dagbladen voorschreeve, die hy de eer had aan deese Vergadering te produceeren- als meede: zo men het geliefde te vergunnen, eene Commissie uit de Burgerij te hooren, hij deselve dadelyk zoude doen binnen komen-
De Vergadering der Heer Maire voor zyne kennisgeving bedankt hebbende, en hun genoegen betoond dat de Commissie uit de Burgery zoude gehoord worden- zijn binnen gekomen de Heeren H.M. Ahlé en Simon Kikkert van den Burg, Anthony Dalmeier en Willem Leendertsz Bakker van Oosterend, benevens Cornelis Duijnker van den Hoorn
Deeze Commissie de Vergadering gecomplimenteerd hebbende, met de heugelyke omstandigheeden in ons Vaderland voorgevallen, door het plaatsen van Zyne Doorluchtige Hoogheid den Heere Prince van Oranje en Nassau aan het hoofd van het Publicq bestuur der Verenigde Nederlanden, zo als zij de eer hebben te vertrouwen dat genoeg bekend zal weezen- en dat in ’t overtuiging hiervan de Gewapende magt van Texel bereids den Eed hadde afgelegt aan Zyne Doorluchtige Hoogheid genoemd, en dat zy omme wederzyds Vertrouwen te hebben, ook verlangde: dat de Regeering hier toe onverwijld besloot, hetgeene gezegde Burgerij hoogst aangenaam zoude weezen-
En heeft het bestuur, hier over gedelibereerd hebbende, dadelyk gedaan den Eed als Hollanders en dat zy getrouw aan Zyne Doorluchtige Hoogheid, hunne posten in alle getrouwheid zoude waarneemen ingevolge het Verlangen Zyner Hoogheid-
Arresteerende: daarop de navolgende Proclamatie-
Proclamatie!
Het Provisioneel bestuur van Texel, zo als het tot dusverre bestond- heeft het genoegen de goede Burgery dezes Eilands kennisse te geven- dat zy op Heede zig met de Weldenkende Burgery vereenigt en gezwooren hebben den Eed als Hollanders en getrouw te zyn aan onze Souverain den Prince van Oranje en Nassau-
In Vertrouwen: dat elk een het gewigt deezer Vereeniging gevoelen zal, ingevolge de gemanifesteerde Wil van Zyne Hoogheid-
Zo vermaanen zij eenen ieder mede te werken zo tot afweering van allen Vyandelykheeden, als tot handhavinge der publicque Rust en veiligheid, en: daarmeede te toonen en waardig te maaken waaragtige Hollanders te weezen-
Actum ten Raadhuize Texel
Texel den 8 December 1813
en by het uitsteken van het Oranje vaandel dadelyk geproclameerd
(was geteekend) door alle de Leeden van het Bestuur en de Gecomitteerdens van de Burgery van Texel-
Ter Ordonnantie van dezelve (was geteekend) WRomans Griffier
Bekendmaking!
Het Bestuur van Texel brengt ter kennisse van alle Ingesetenen deser Gemeente dat de aangiften van Geboorte en Sterfgevallen provisioneel en tot dat daaromtrent anders zal zyn bepaald op den vorigen voet moeten plaatshebben, waartoe dagelyks ten Raadhuize aan den Burg zal worden gevaceerd.-
Texel den 8 December 1813
Namens het bestuur voornoemd
(was geteekend) GCW Reinbach
Waarschouwing!
Het Bestuur van het Eiland Texel in ervaring gekomen zynde, dat eenige ingesetenen van dit Eiland in een verkeerd begrip vallen, als of zy by de Tegenswoordige verandering van Zaken niet verpligt waren de belastingen te betalen, welke tot dusverre geheven zyn geworden.-
Brengt ter Kennisse van alle en een iegelyk dat die veronderstelling geheel strydig is met de gemanifesteerde wil van Zyn doorluchtige Hoogheid vervat in de proclamatie van 21 November Laatstleden, waarby wel uitdrukkelyk wordt gezegt
“dat alle belastingen by provisie, en tot dat daarin door de Hooge Regering wettelyk zal zyn voorzien, op den Eigen voet als tot nu toe is geschied haren voortgang zullen hebben”-
Vermaandt en waarschouwt dierhalven door dezen alle die geene welke tot hiertoe hunne verschuldigde Lasten voor de maand November nog niet mogten hebben voldaan, dezelven dadelyk ten Comptoire van den Ontvanger der directe belastingen aantezuiveren binne 3 maal 24 uren en dat van den maande dezember voor de 25e dezer te komen voldoen-
Als mede dat zy ook promtelyk en onafgebroken op denzelven voet als bevorens is geschied moeten blyven continueren met de betaling van het octrooi: ten einde niet alleen ‘s lands Schatkist, maar ook de Casse der Gemeente worde gesteifd, om die dringende Uitgaven te kunnen bestryden, welke in deze zo gewigtige Tydsomstandigheid worden vereischt, en de ontvangers niet in de verpligting worden gebragt, zodanige middelen van Constrainte by de hand te nemen als waartoe hun hunne instructien verpligten.-
Actum ten Raadhuize Texel den 8 December 1813
Namens het gemelde bestuur
(was geteekend) GCW Reinbach
Justitie
Vergadering 9 December 1813
present Mr. GCW. Reinbach, Cornelis Kikkert, G. Bakker, Geert Michielsz, W. Rab, Hendrik Bruyn, Jan Bruyn, benevens de Heer M. Langeveld, W. Romans, Jan Bakker dj & S. Keyser
S’ morgens 8 uure
De Heer Vrederegter M. Langeveld aan hem opgedragen zynde de Justitie handhaven, versoekt dat de Vergadering hem 4 Leeden uit deeze Zamenkomst gelieve toetevoegen, als zynde buiten staat alleen de Justitie na behooren uitteoeffenen-
De Vergadering hier in toestemmende- zyn op voorstel van de Heer Langeveld, daar toe gecommitteerd Jan Ran, Hendrik Bruyn, Cornelis Kikkert en Geert Michielsz.
De Heer Langeveld voorstellend of men het dan niet met hem eens is, dat Zyn Ed, met deese hem toegevoegde Heeren zig dadelyk na het Oude Schil begaf, omme met de Commandant van Breeniegen de nodige maatregelen te bepalen, tot voorkoming van alle disordre?-
En heeft de Vergadering hier in toegestemd.
Gewapende Burgermagt
10 December 1813
present alle de Leeden van de regeering ook Jan Bakker dj mitsgaders Cap. van Breeniegen, S. Bethlehem, Siets Stark en Jan Timmer
Marge 1 Sergeant Major, 4 Sergeants, 8 Corporaals 2 Tamboers
In het algemeen word dat ‘er een vast Corps in plaatse van de gemeene Burgerwapening
Dit Corps moet bestaan uit 100 Man behalve de 25 Militairen die in de Schans zyn-
Hier toe zullen opgeroepen worden de voormalige Kust Cannonniers, de Conscrits die gewoon zyn met geweer om te gaan- en het te kort komende uit de burgery die zig gewillig aandienen by Loting te verkiesen-
Haar Soldij zal bestaan in f 3- per week behalven de Vivres- die daar en boven zullen gegeven worden- hebbende de Sergeant f 4- en de Sergeant Major f 5- de Corporaal f 3.10 per week Tamboers f 3-
Er stond nog heel wat loon te betalen:
De Commissie uit de Voormalige CustKannonniers Cornelis Schagen, Joris Schrama, Albert Keyser en Jan Zwart verklaare zig niet onwillig dog begeere volkomen haare afrekening, geduurende circa 3 jaare- behoorlyke ontslag en haare Boekjes- geduurende langer dan 3 maande onder den Cap.
Marge- verklaren wel te willen dienen onder Cap. van Breeniegen
niet onder de Luytenant Sergeant Meyer niet onder de Major Salman
Sergeant Scharenberg
Proclamatie!
Het provisioneel bestuur benevens de gecommitteerden uit de Burgery met den Commandant van de gewapende Burgermagt van Texel-
gevoelig over het welmeenend gedrag der brave in en opgezetenen deses Eilands, zo tot afwering eener vyandelyke aanval, als tot handhaving der publieke rust en veiligheid hebben (daar dese Last tot veragtering van een ieders bestaan op den duur te zwaar en te Kostbaar voor de Eilands finantien zoude wesen) noodig geoordeeld, een vast Corps gewapende burgers aantestellen ten einde voorschreven voor als nog alle togten en wagten waartenemen tegen eene behoorlyke belooning.-
Zy hebben het genoegen hiervan niet alleen elk en een ieder kennisse te geven, maar zich verpligt geagt de goede burgery voor hunne betoonde iever en trouw in het opkomen en waarnemen provisioneel te bedanken, in vertrouwen: dat een ieder even zo, by een algemeene nood en alarm wanneer zy worden opgeroepen, niet zullen agterblyven, maar door het vlytig opkomen als regte Hollanders zich zullen gedragen-
Texel den 13 December 1813
De president van ’t prov bestuur
(was geteekend) GCW Reinbach
Bekendmaking!
Alle neringdoende personen gepatenteerd geweest zynde in den are 1813 welke voornemens zyn hun beroep of bedryf met den jare 1814 te quitteren als mede de zulken welke bereids, of met den Jare 1814, een nieuw bedryf zouden willen uitoeffenen, worden verzocht daarvan aangifte te doen ten Raadhuize van Texel vóór den 20e dezer loopende maand december zullende na dien Tyd geene reclamanten meer worden aangenomen en de nalatigen zich zelven te wyten hebben, de nadeelige gevolgen door Zoodanig verzuim voor hun voortvloeyende-
Texel den 13 December 1813
De president van het provisioneel bestuur van Texel
(was geteekend) GCW Reinbach
Verslag van de Commissie naar S’ Hage by Zyne Doorluchtige Hoogheid den Prince van Orange en Nassau
Den 16 December 1813 des voordemiddags
is ten Raadhuize vergaderd geweest de Provisioneele Regeering voor Texel benevens de Heer Vrederegter met zyn Griffier en de gemagtigde uit de Burgerstaat en gewapende burgery van Oosterend en Hoorn-
De precident geevt kennis de reedenen van deeze byeenkomst is, dat de Commissie geweest naar S’ Hage by Zyne Doorluchtige Hoogheid den Prince van Orange en Nassau geretourneerd op Heede begeerde verslag te doen-
Binnen gestaan dierhalven de Commissie bestaande: uit de Heeren H.M. Ahlé, S. Kikkert, Cornelis Zunderdorp, Anthony Dalmeyer, Willem Leendertsz Bakker en Cornelis Duijnker-
Na deselve gehoord en voor hun rapport bedankt te hebben, is beslooten dadelyk het Corps gewapende Burgers die van Eilands weegen besoldigd worden aftedanken en in plaatse te stelling eene algemeene Burgerwapening, voor ieder dorp een Compagnie- dan welker Hoofd te stellen een Collonel en by ieder Compagnie de nodige Officieren,
Allen welken zullen moeten dienen ter Liefde van het Vaderland, en volgens den Wil van Zyne Doorlugtige Hoogheid
Tot het opmaken van een reglement en Ordre en voordragt van Officieren zyn benoemd de Heeren Langeveld en Ran benevens uit de Burgerstand de Heeren H.M. Ahlé voor den Burg, Cornelis Duynker Hoorn, Cornelis Zunderdorp Oude Schil, Simon Bethlehem Oosterend en Jan G. Spigt voor de Waal en Koog- welke toegevoegd worden tot assistentie de Heeren W. Romans Griffier-
Deese Commissie werd versogt ogenblikkelyk werkzaam te willen weezen, en hun rapport uittebrengen morgen Ogtend om 9 uuren- als wanneer deeze Vergadering weder te Zamen zal komen om het zelve te beoordeelen.
Publicatie!
Het provisioneel bestuur van Texel een der eerste Christen pligten daarvoor houdende: omme God almagtig te loven en te danken voor die onverwagte Zegen, dat wy weder aan het Hoofd van het Hooge Bestuur mogen geplaatst zien, Zyne Doorluchtige Hoogheid onze Souverein den Heere Prince van Orange en Nassau.- door wiens toedoen met de Hulp der Verbonden Mogendheden, verleend aan onze Vaderlanders zo veel reeds is te weeg gebragt.
Dat de franschen volken, zedert drie Jaren, onze onderdrukkers en Willekeurige overheerschers in alle vakken van nyverheid en bestaan, reeds byna uit de Nederlanden zyn gevlugt en verjagen geworden.-
Hebben noodig geoordeeld dit gelukkig evenement met eene Algemeene Dank Uur plegtig te gedenken waartoe bepaald is woensdag den 22e dezer maande December 1813 van S morgens 10 tot 11 uren, in alle de Kerken van ieder Godsdienstgenootschap op dezen Eilande-
En daar ieder gevoelig hart gaarne tot medehulp aan de ongelukkige bewoonders van de Hollandsche Stad Woerden die door moord plundering en vernieling, van een deel Tyrannige franschen zo deerlyk in de gepasseerde maand November is geteisterd-
Zal op dese plegtige dag de geheele Collecte in de Kerken zyn alleen ten behoeve van die beklagenswaardige Stad.-
Wy verbieden dierhalven gedurende dit Godsdienstige dank uur, alle neringen, handteeringen en arbeid buitenshuis op dat dit oogenblik alleen aan God gewyd, gansch rustig en ongestoord kan gevierd worden.-
Aldus gearresteerd den 17e December 1813 gepubliceerd en geaffigeerd
Ter ordonnantie van het provisioneel Bestuur
(was geteekend) GCW Reinbach
Dankzegging in de Kerken met Collecte voor Woerden
17 Dec. 1813
Het prov. bestuur van Texel aan
Den Wel Eerw. Heer Wernink predikant by de Gereformeerde Gemeente aan den Burg
S. Hoekstra predikant by de Vereenigde Mennonite Burg, Waal en Oosterend
Warwijk Roomsch Cath. Priester van Texel
Jacob Hoekstra predikant by de Mennonite Gemeente aan den Hoorn
H. Schutte predikant by de Ger. Gemeente Hoorn
Pitter Predikant by de Ger. Gemeente aan de Waal
J. Vos predikant by de ger. Gemeente Oude Schil
J.H. Tenckinck by de Ger. Gemeente aan Oosterend
Wel Eerwaarde Heer!
Is er geduurende ons leven immer een tydvak geweest, merkwaardiger dan het tegenwoordige hetwelk door zijnen indruk ons aanzet in diepe ootmoed, en harte van vreugde, ons te onderwerpen voor de Heere onze God; hem dankende met een waar berouw en Leedweezen over onze Zonden, voor het heil ons geschonken-
Door eene gelukkige wending van Zaken te plaatsen Zyne Doorlugtige Hoogheid den Heere Prince van Orange en Nassau als Souvereine Vorst aan het Hoofd van S’ Lands bestuur en hierdoor eene onverwagte uitkomst aan de Zugten van Neerlands Volk te geven-
Terwyl het al verder die goede God in zyne wijsheid behaagde, het Vaderland door bygestaane Hulp te verlossen van een hatelyke nabuur die: niet genoeg dat hy gewelddadig ons door zyne groote Magt onvoorziens verzwolg- maar ons zyne geheel Vreemde wetten, die wy nog verstonde nog konde toepassen. opdrong- onse Eigendommen weg sleepte- onze Jongelingen te Kryg en de Mannen tot zyn Zeedienst dwong- onse bronnen van bestaan deed stilstaan, verdrogen en of dit nog niet genoege was, door verregaande en ongehoorde afperserijen langs allerlye middelen, ons vermogen gaande weg uitputten en alom jammer, elende met Schamele armoede deed gebooren worden- getuige hiervan onze weleer bloejende Vaderlandsche Steeden en dorpen, en in het byzonder ons Eiland-
Welaan den Land en Lotgenooten, dat wy ons aanvangelyk tot de Heere der Heerschaaren wenden, hy immers: is onze redder en helper!
En na hem het Offer onzer dankbaarheid te hebben toegebragt- dat dan onze harten even ieverig, even vuurig aanhoudend aanloopen met het gebed, omme de volharding zyner Zeegen, en dat hy niet mag laten varen het Werk Zyner handen, maar de nodige Wysheid en kragten schenken aan onse doorlugtige Vorst- tot het uitvoeren en verder verlossen, van ons dierbaar Vaderland
Alsmeede: ons, als een eenig man bezielen met die Cordaatheid Sterkte goed en bloed, als weleer onze loffelyke Voorvaders bezaten, wanneer zy zig na eene 80 jarige Kryg hunne Vryheid verkreegen- Kom dan!- dat ook onze Kreet zy Eendragt Maakt Magt
Tot bereiking van dit edel oogmerk hebben wy eene tyd van openbaare Godsdienst vastgesteld- welke weezen zal op woensdag den 22 deser maand december 1813 des S’ morgens van 10 tot 11 uuren, by alle de Kerkgenootschappen dezes Eilands, te houden in hunne Godshuizen
En daar het altoos pligtmatig is Christelyke Liefdadigheid by den Godsdienst aan onse Verarmde Leden te toonen, is ons deeze dag zeer gepast toegeschenen voor een waar Hollander, egte dankbaarheid voor de Verlossing zyner Vaderlands aan den dag te leggen, een ieder voor zo verre het zyn vermogen toelaat ten behoeven van de In en Opgezetenen van het Ongelukkige Woerden onze Vaderlandsche Stad-
Welke droeve stad van den 24 tot den 26 november jongstleeden door die zelve Overheerschende Franschen nabuuren, zo gruwelyk, onmenschelyk wreed en afschuwelyk met moordende Zwaarden en Bajonetten vergezeld van verregaande plundering en vernieling is getysterd geworden- waarvan het hart yst, en de eerbaarheid het Zwygen gebied- terwyl ons eene koude rilling aanslaat, op het herdenken: dat een goed deel van diezelve fransche jagers rentrés ‘er by zyn geweest- welke in ’t laaste van 1812 en een groot deel van dezen Zomer hier gelegen, zig onse beschermers noemden, terwyl zy inmiddels zo veele euveldaden [doorgestreept: door het steelen van Schapen, Lammeren, Konynen, Eieren en andere Fytelykheeden] gepaard met diveryen, zig gansch ongestraft veroorloofde-
Wy versoeken en des noods gelasten Uwe Armebezorgeren, op de hier vooren gesteld Godsdienst dag de afkomst van de te doene Collecte binnen Uw Godshuis, die anders voor Uwe armen verstrekte, ditmaal voor de ongelukkige van Woerden te doen dienen- ten einde allen de alzo volbragte inzamelingen van dien dag, met den anderen eenigzints zullen kunnen leenigen die deernis waarde Woerdensche rampen, voor dewelke wy tot heden God zy Lof en dank zyn bewaard gebleven-
Wy beveelen Uwe Eerw. De afkondiging deezes aan Uwe Gemeente en twyffele niet of Uwe Eerw. als eenen Dienaar en navolger van de Heere Jesus Christus zal een en ander, met de Liefde Snoeren der Godsdienst omkleede mitsgaders met kragtigen aandrang enstig en gepast alle gemoederen, hier toe opwekken
Wy betuige met agting te zyn
Het provisioneel bestuur van Texel
RHC (Regionaal Historisch Centrum) Rijnstreek en Lopikerwaard
De inwoners van Woerden waren zich in november 1813, zoals velen in Nederland, bewust geworden van naderende einde van de Franse heerschappij. De kleine Franse bezetting in de stad, bestaande uit drie gendarmes en een adjudant, werd het mikpunt van onschuldige spotterij. De adjudant Papillon voelde zich niet meer veilig in Woerden en verliet op 18 november de stad. Het vertrek leidde tot overmoedig gedrag bij het plaatselijk bestuur: maire Willem van Oudheusden vaardigde een oranjegezinde proclamatie uit en de Franse adelaars werden van de openbare gebouwen verwijderd. De Fransen waren echter niet van plan het strategisch belangrijke Woerden op te geven en trok onder leiding van kolonel Falba met 250 militairen naar Woerden om orde op zaken te stellen. De boodschap was duidelijk: de Fransen waren nog steeds de baas. Dankzij behoedzaam optreden van vrederechter Meulman en schoolmeester De Jong bleven de gevreesde represailles uit en liep het met een sisser af. De Oranjesymbolen waren weer verwijderd en de Fransen hadden de orde hersteld. Ondertussen had in Den Haag het zogenaamde 'Driemanschap" het algemeen bestuur overgenomen en een Oranje-garde gevormd. Een van de drie legerkorpsen van de Oranje-garde nam op 23 november stelling in Woerden, tot groot ongenoegen van de inwoners die bang waren voor Frans militair ingrijpen. De vrees bleek gerechtvaardigd. In de nacht van 23 op 24 november trok een enorm leger van 1600 man onder aanvoering van generaal Gensy en de in Woerden al bekende kolonel Falba vanuit Utrecht naar Woerden. De Hollandse verdediging stond hiertegenover machteloos. Om 8.00 uur 's ochtend was de stad weer in Franse handen en begon het drama dat later bekend zou komen te staan als de "Ramp van Woerden".
De Fransen hielden mededogenloos huis in de stad. Overal in de stad werd er gemoord, verwond, verkracht, geroofd en gesloopt. Onder de gedode burgers bevonden zich mensen van alle rangen en standen: deftige notabelen als dijkgraaf Costerus, dominee Buyt en griffier Van Loon tot "eenvoudige lieden", bejaarden maar ook bijvoorbeeld de 6-jarige Aartje Kip, een onschuldig kind. Vrijwel alle huizen werden door de plunderende massa bezocht. Pas tegen 19.00 uur kwam aan de trieste gebeurtenissen een einde. Er bleken 24 burgers gedood (twee anderen zouden binnen enkele dagen aan hun verwondingen overlijden) en 45 anderen waren ernstig tot levensgevaarlijk verwond. Nog drie dagen bleef een grote Franse troepenmacht de stad terroriseren. Op 28 november keerde de rust en konden de doden worden begraven. De Ramp van Woerden heeft een enorm diepe indruk achtergelaten. Jan Meulman, de vrederechter, publiceerde een ooggetuigenverslag onder de titel "Woerden in Slagtmaand 1813". In het hele land werd een geslaagde inzamelingsactie gehouden, die de stad Woerden hielp op zich op te richten uit de rampzalige situatie.
Brief 28-12-1813 Aan den Heer Commissaris van het Arondissement Alkmaar
Dat in eene op gepasseerde woensdag alhier gehoudene dank- en bede uur voor de gelukkige verandering van zaken in ons Nederland een collecte gedaan is ten behoeve der ongelukkige ingezetenen van Woerden, heeft opgebragt …. [niet ingevuld]
Vergadering 27 dec. 1813 present alle de Leden van den Burg
Tot het opneemen en formeeren der Kosten op het Eiland zedert de heugelyke omwenteling gevallen- door de Burgerye te benoemen een Commissie uit de volle Vergadering, omme alle rekeningen nalezen en te beoordeelen en van hunne bevinding rapport te doen-
NB- alvoorens te laten omroepen en adverteeren dat die geen welke eenige rekeningen, het zy uit gepresteerde wagen Schipvragten, requisities als anderen pretentien ten lasten het Eiland heeft, die ten raadhuyse inteleveren voor 5 January 1814, dog alles by specifique reekening dag en datum voorzien-
Wegens de bezoldigde Garde, de publicatie afdoen leezen-
Wyders te doen aanzeggen: dat zy die op Texel zyn morgen hier moeten weezen-
Wanneer zy vermaand zullen worden overmorgen te moeten vertrekken met Breenigen- als wanneer hun declaratien zal medegegeven worden, dat uithoofde wy afgesneden zyn geweest, de publicatien voornoemd ons niet eerder is ter handen gekomen-
De publicatie over de Landstorm en Land Militie is afgeleezen-
Proclamatie voor de Vrywillige Volkswapening tot de Land Militie- zullende na afkondiging door de Bodens op de dorpen werden afgeleezen zo meede van de predikstoelen-
Hiervan moet advertentie geschieden:
Tot inzameling der vrijwillige Giften tot de Algemeene Wapening zullen de navolgende Kisten worden geplaast
aan den Burg, Hoorn, Oudeschil, Oosterend en Waal in de gereformeerde Kerk Kerkekamer
de Commissien zullen vaceeren 3 weeken aan een alle weeken 2 dagen S’ morgens van 9 tot 12 uure dingsdag en vrydag
Ieder Commissie zal bestaan uit 2 Leeden, daartoe benoemd
Burg- P.K. Koning en Symon Kikkert
Oosterend Jan Kleun en Cornelis Timmer
Hoorn Pieter Klaasz Daalder en Dirk Witte
Oudeschil P. Visman en Albert Zwart
Waal Aris Breemer en Cornelis B. Vlaming
Allen deese opteroepen tegen aanstaande donderdag woensdag S’ morgens 10 uure
Wegens de te doene Vrijwillige giften- advertentie te doen- NB in statu te houden tot zekere Couranten zyn nagezien 7 en 17 december.
Invitatie tot aanwerving zo van het bestuur als van particulieren, zo voor Cavalaristen als Infanteristen- ieder Cavallerist voor f 500- ieder infanterist f 125-
Daarvan advertentie te doen.
Missive aan de Luit. Coll. Drieman Comm. S’ Lands Vaartuige gestationeerd voor het Oude Schil ter beantw. van die van 25 dec. ll
Bereid zynde te voldoen aan UEd versoek van den 25 dec. vinden wy ons nogtans buiten staat, by besloten water de benodigde Vivres en brand voor S’ Lands Vaartuig in allen deelen te fourneeren.
Ons Eiland naulyks voor de behoeftens voor de In en Opgezetenen ten fine in staat, zou des noods voor 8 dagen hoewel niet voor alle xx UEdG kunnen byspringen- zo ook zyn wy wel in staat om heel en geneeskundige voor de flottille optegeven, dog voorzien dat de nodige Medicamenten zullen ontbreken-
Mogen wy zo vry weezen UEdG hier van per Expresse, ter plaatse waar het behoord, kennisse te geven- zou mogelyk eene spoedige voorziening zo wel van een als ander ten gevolge hebben
Brief 28-12-1813 Aan den Heer Capitein van Breenigen, Commandant van het Eiland Texel
over de afvoer van de troepen van het Fort Central.
Publicatie
Het provisioneel Bestuur van Texel onderrigt als of er nog gewezen franschen douaniers zich op deze Eilande zoude bevinden of verborgen houden-
Noodigt dierhalven elk en een ieder ten Serieusten uit van het verblyf alhier van de zodanige voormalige Douaniers aan het Bestuur voorschreve kennisse te geven, ten einde dezelven kunnen gearresteerd en onverwyld van dit Eiland naar Amsterdam worden opgezonden-
Actum ten Raadhuize Texel den 20e December 1813 en ten zelve dagen gepub- geaf.
Ter ordonnantie van dezelve
(get) WR
Waarschouwing!
Het provisioneel Bestuur van Texel hebben (om reden hun daartoe moverende) provisioneel te verbieden den afvoer van dit Eiland van eenige Scheeps behoeftens, dat is touwwerk, Zeilen, Koper of yzer mitsgaders fournitures, Lakens, Dekens, matrassen gediend hebbende voor de Militairen, Eilands Eigendom en met het Wapen van Texel gestempeld, zonder dat de vaartuigen alvorens zullen zyn gevisiteerd door den officier van de wagt, waartoe den Heer Collonel der gewapende Burgemagt van Texel is verzogt de behulpzame hand te bieden- en zulks bovenden wordende het zelve te doen aanhouden-
Actum ten Raadhuize Texel den 20e December 1813 en ten zelve dagen gepubliceerd en geaffigeerd
Ter ordonnantie van dezelve
(was geteekend) W:Romans
prov. Griffier
HET EILAND BEWAREN VOOR DE PRINS
Gewapende Burgermacht werd Vrijwillige Landstorm
Reglement voor de Gewapende Burgermagt
By het Prov. bestuur van Texel benevens Gecommitteerdens uit de Burgery deezes Eilands
De Commissie Heden den 16 dec. 1813 benoemd en bestaande uit de Heeren M. Langeveld en Jan Ran benevens de Heeren H.M. Ahlé voor den Burg, Cornelis Zunderdorp voor het Oude Schil, Cornelis Duynker voor den Hoorn, Simon Bethlehem voor Oosterend en Jan G. Spigt voor de Waal en Koog- zynde deese Commissie geadsisteerd door den Heer Willem Romans als Secretaris, tot het opmaken van een vast reglement en Ordre voor de Gewapende Burgermagt op Texel-
Hebben het zelve reglement van Ordre voor een Gewapende Burgermagt op Texel opgemaakt zynde ter goedkeuring aan het provisioneel bestuur van Texel aantebieden, zynde van deese inhoud
Art. 1
Er zal bestaan een gewapende Burgermagt op Texel, waartoe allen Manschappen in staat om te dienen, zullen worden dienstbaar gesteld- van de Ouderdom van 18 tot 50 Jaare toe-
2
Hiervan zyn uitgezonderd de precident van de regeering met zyn twee adjuncten, de Vrederegter en Griffier, de Dykgraaf, de Dienaaren der onderscheidene Godsdientsgenootschappen, met de Onderwijsers der Jeugd, de bediendens van Justitie en policie-
3
Deze Manschappen zullen Compagniesgewyse verdeeld worden, als 1 voor Oosterend, 1 voor het Oudeschil, 1 voor den Hoorn, 1 voor den Burg en 1 voor de Waal en Koog-
4
Ieder dezer Compagnien zal sterk weesen, na het getal der opgeroepene Manschappen, waarvan de Jaaren volgens art. 1 gemeld en binnen het District van zyn dorp gevonden worden-
5
Over deese gewapende Magt zal voor de regeering worden aangesteld 1 Collonel, 1 adjudant en by ieder Compagnie 1 Capitein, 1 Cap. Luitenant, 2 Luitenants benevens een adjudant, werdende het aan de zelve Officieren overgelaten, de benoeming en aanstelling van hunne Onder Officieren uit de Compagnien naar gelang het getal manschappen ’t komt te vereisschen-
6
Aan de Opper Officieren met Communicatie van den Commandant Militair in der tyd werd ten sterkste aanbevolen de afweering van alle Vyandelyke aanval, mitsgaders de bewaaringe van algemeene rust en veiligheid mitsgaders het verleenen van de nodige bystand aan de Justitie en policie-
7
Ieder Capitein is verantwoordelyk voor de huishoudelyke directie van Zyne Compagnie, onder opper toeverzigt van de Collonel der geheele gewapende Magt-
8
De Collonel met de Opper Officieren zullen met elkanderen overeenkomen omtrent de Zaken van den dienst, altoos in het Oog houdende zo veel mogelyk het gemak der Burgeren ten einde deselve tot geen onnodige togten of wagten zullen gebruikt worden, en hier van een behoorlyk reglement van ordre opmaken, hetwelk aan de bekragtinge van de regeering onderworpen zal zyn-
9
De Manschappen zyn hunne Officieren de stiptste subordonnantie en gehoorzaamheid verschuldigd, en zig moeten onderwerpen aan zodanige straffen en poenaliteiten als de wetten alom op de gewapende Burgermagt heeft en nader ten deze zal worden gearresteerd-
10
Alle diensten wierden gedaan ter Liefde van het Vaderland, ingevolge de gemanifesteerde Wil van Zyne Doorlugtige Hoogheid onze souverain den Heere Prince van Orange en Nassau, alleen zal het benodigde Vuur en Ligt op de wagten voor reekening van het Eiland worden verstrekt beneven de Locale tot Wagthuizen-
11
De gewapende Burgers zullen hunne geweeren en wapenrusting tot geene andere einde als tot den dienst mogen gebruiken, op zodanig poene als by het reglement van ordre zal worden bepaald-
12
Het zal eenen ieder der gewapende Burgers vry staan, zyne wagt te besteeden, mits zulks doende aan een der Burgers voorschreeve en met voorkennisse van zyn Capitein of Commandeerende Officier-
Aldus gearresteerd by het provisioneel Bestuur van Texel vergaderd ten Raadhuize aan den Burg den 17 December 1813
Half december besloot men onderstaande mannen aan te stellen als officieren van een Gewapende Burgermacht. Maar de Prins van Oranje liet weten dat dit leger door het Eiland zelf betaald moest worden. Samenwerken was ook in dit geval moeilijk, en de onderlinge verhoudingen tussen de officieren niet optimaal.
Publicatie
Het provisioneel Bestuur van Texel, hebben met overleg van Gecommitteerden uit de Burgery
en bestaande magt, agtervolgens het opheden gearresteerde Reglement van ordre voor eene gewapende Burgermagt op Texel, benoemd en aangesteld tot officieren over dezelve Burgermagt, de Heeren
H.M. Ahlé tot Collonel
Michiel Ran tot adjudant majoor
Voor Oosterend
Simon Bethlehem tot Capitein
Fredrik Slot - Capitein Luitenant
Siets Stark - eerste Luitenant
Cornelis Dogger - tweede dito
Jan Timmer - adjudant
Voor het Oudeschild
Cornelis Zunderdorp - Capitein
H. Hagen - Capitein Luitenant
Maarten Blom - eerste Luitenant
Lammert Vos - tweede dito
Klaas Kikkert - adjudant
Voor den Hoorn
Klaas Daalder - Capitein
Jan Simonsz Duinker - Capitein Luitenant
Klaas Bruyn - eerste Luitenant
Theunis Remmertsz Kunst - tweede dito
Theunis Duinker - adjudant
Voor den Burg
Abram Kikkert - Capitein
Albert Smit - Capitein Luitenant
Jacob Boomsma - eerste Luitenant
Klaas Jansen - tweede d
Pieter Hassing – adjudant
Voor Waal en Koog
Pieter Jansz Boon tot Capitein
Pieter Bakker - Capitein Luitenant
Jacob Dijksen - eerste Luitenant
Jan Jansz Spigt - tweede d
Arie Schouten – adjudant
Aldus gearresteerd ten Raadhuize Texel den 17 December 1813
Ter ordonnantie van dezelve
(was geteekend) W:Romans
prov. Griffier
Nu bleek dat de Gemeente de soldij, zoals die eerder bepaald zelf zou moeten betalen, werd een ander plan bedacht- de vrijwillige dienstneming. Dat was gratis.
Ook konden mensen die niet zelf dienst namen een soldaat sponsoren.
Publicatie!
Het provisioneel Bestuur van Texel- agtervolgens de gemanifesteerde Wil van Zyne Doorluchtige Hoogheid onze Souverein den Heere Prince van Orange en Nassau, dat dit Eiland provisioneel zal worden bewaard door de Burgery, hebben noodig gedagt de Zo Kostbare in Soldy genomene 100 Burgers als te groot bezwarend voor de inkomsten te moeten ontslaan en in plaatse zo als van ouds zonder Kosten intevoeren een algemeene Burgerwapening van alle manspersonen geschikt en bekwaam van 18 tot 50 Jaren oud-
Dezelven in 5 Compagnies te verdeelen onder respective dorpen, en daarover aantestellen uit hun midden de geschiktste tot de benoodigde officieren, allen welke van stonden aan xx xx ende zulks alleen ter Liefde van het Vaderland, het vuur en ligt op de wagten xx de noodige Localen daarvan uitgezondert-
Van al het welk ten einde alle wandaden voortekomen door hun met overleg van de respective Gecommitteerdens uit de bestaande Burgerstand en op heden een behoorlyk reglement van order is gearresteerd geworden en dan Heer Commandant van Breenigen onderrigt gegeven, hebben gemeend de goed burgery by desze daarvan Kennisse te geven.-
Gelastende elk en een ieder het zelve reglement stiptelyk te moeten agtervolgen na behooren.-
Aldus gearresteerd by het provisioneel bestuur van Texel voornoemd, vergaderd ten Raadhuize aan den Burg. Heden den 17 December 1813
(geteekend) W:Romans
prov. griffier
Vrywillige Volks-Wapening voor de Land-Militie
In naam Zyner Doorluchtige Hoogheid den Heere Prince van Orange en Nassau Souverein vorst der vereenigde Nederlanden & & &
Het provisioneel Bestuur van Texel overtuigd van de zo grote en eerlijke Vaderlandsche Liefde en trouw voor de doorlugtige Vorst van Oranje van den in en opgezetenen dezes Eilands waarvan vele treffende blyken in deze dagen aan den dag gelegd, zo tot dadelyke afwering van onze onderdrukte vyanden de franschen als betoonde moed in het ontweldigen van de fortressen, en in het byzonder dor het aan den dag leggen van hunne byzondere zugt tot bewaring van algemeene Burgerrust veiligheid en handhaven van Justitie en politie.-
En in het vertrouwen daarvan zich verzekerd houdende dat ook geene minder Zugt en roem om te wapen te snellen onder de banier van onze doorlugtige Souverein ten einde de geweldige onderdrukkers waaronder Neerlands volk zo lang gezugt heeft, van den Vaderlandsche Grond te verjagen en geheel van onze weleer gezegende Bodem te verdryven.-
Roept tot de Vrywillige volkswapening voor de Landmilitie van deze Eilande op alle manspersonen van 17 tot 45 Jaren oud, geene Lighaams gebreken hebbende en niet minder groot dan 4 voet 10 Duim rynlandsch [bij een voet van 30 cm is dat 1,35 m] om zich voor den 5e January 1814 ten Raadhuize van Texel te vervoegen aan den Burg S morgens van 9 tot S middags 1 uur en van 2 tot 4 uren.-
Wel aan dan! Welmeendende Texelsch in en opgezetene, toon nu uwe Vaderlandsche Liefde en trouw aan uw Vaderland en Vorst.
Hoe dikwerf, moedige Eilanders! Trotseren uwe Koenheid, eene verbolgen Zee, door geene
Menschelyke Hand tot die Staat gebragt, zou dan uwe Strydbare arm, uwe fiere manmoedige houding, en meer dan gewone vaardigheid, waarvan zo in uwe onlangs gedwongene Zee en Land Conscrits zo treffende en na waarheid afgelegde getuigenissen van uwe opperhoofden, vriend en vyand gegeven is, met wedyver en kunnen, zo niet te boven gaan uwe medehollanders waarvan reeds zo groote getallen U Lieden zyn voorgegaan-
Wel aan dan! Te wapen! Nu is het tyd, red uw Vaderland, behoed het door uw medehulp, en éénmaal zal eene vaste en duurzame vrede door eene ruime Koophandel en Zeevaart het Stempel drukken van algemene welvaart en Nederland herstellen tot de Rang der natien waartoe het goed en bloed uwer voorvaderen hetzelve verheft hebben.-
Aldus gearresteerd en geproclameerd ten Raadhuize Texel den 28e December 1813
De president van het Bestuur voorn
(was geteekend) W:Romans
Particuliere aanwerving
Ieder wier Vaderlandsche hart en verlangen xx zyn Vaderland te willen Zuiveren, maar ook Zorg te dragen, dat onder de Goddelyke hulp en bystand op de Vaderlandsche grond nimmer die verfoeielyke Naburen weder verschynen zullen.-
Wil, dit edel deel nu met vereende Kragten moetende uitwerken, en daartoe gewillig ons goed en bloed opofferen; moet niemand, schoon door ouderdom of kunne belet, doch met vermogen van den Hemel rykelyk ofwel middelmatig bedeeld, agtenblyven.-
En zulks, het zy alleen, of met hun twee drieen, of meerzaam vereenigd dit met die daad toonen door by de vrywillige Strydbare Helden, aangevoerd door onze doorluchtige Souverein vorst den Heere Prins van Orange en Nassau te stellen voor eigen rekening een of meer infanteristen of Cavalleristen dat zyn Soldaten of Ruiters, behoorlyk gekleed en gewapend, ieder soldaat zal alzoo kosten f 125:-:- en de Ruiter met zyn paard f 500:-:-
Zy, die daartoe genegen zyn, zullen de middelen aan de hand gegeven worden om die vrywillige aanwerving te doen of wel het geld daartoe in ’s Lands Kas te storten, wanneer zy zich maar gelieven te vervoegen ter Raadhuize aan den Burg by den president van het plaatselyk bestuur dezes Eilands, die daartoe alle dagen except Zondags zal vergaderd wezen, en die men bereid zal vinden te geven alle noodige opening en inlichting hoe zich daarin te gedragen-
Actum ten Raadhuize Texel den 28e December 1813
de president van het pr: Bestuur van Texel
(was geteekend) GCW Reinbach
Brief 28-12-1813 Aan de Commissaris
Hier geen Franse ambtenaren-
Brief 29-12-1813 De militaire bezetting van het Fort Central naar Amsterdam vertrokken met de speciaal afgehuurde beurtschipper, om daar hun destinatie te vernemen.
1814
Brief 5-1-1814 aan de Commissaris te Alkmaar
Zeven bladzijden over de stand van zaken
Brief 8-1-1814 Publicatie zijner Doorluchtige Hoogheid onze Souvereine Vorst van data den 20 December en Besluit van Commissaris Generaal van de 26 daaraan.
Vier bladzijden over vrijwilligers voor het leger- loting- toch vrijwillig (“Wij verdommen de loting, maar vrijwillig zullen wij dienen,” riep Willem Jacobsz Boon), 4 bladzijden over de bedreiging van de onbezonnen vrijwilligers uit Oosterend, ‘die de volgende dag zich bedacht hadden’. Er waren hoe dan ook 25 lotelingen nodig. Nieuwe loting.
Vergadering den 10 January 1814
present de precident, de twee adjuncten Geert Michielsz [Hillenius], Willem Rab, Jan Ran, benevens C. Zunderdorp
S’ Morgens 11 uuren
Binnen gekomen den Capitein Abram Kikkert, Caoitein Luitenant Albert T. Smit, Jacob Bouwman en Klaas Jansen Luitenants, alle Officieren van de gewapende Burgermagt aan den Burg, te kennen gevende: dat een plaats hebbend verschil tusschen henlieden en den Collonel de Heer H.M. Ahlé zo veel onaangenaamheeden onderling veroorzaakt heeft, dat zy besloten hebben, in handen van het bestuur deezes Eilands, als degeene welke hunne aanstelling deede, hunne posten nederteleggen, en tot gemeen Schutter weder te keeren-
De precident met de overige Leeden hunlieder leedweezen hierover betoond hebbende, met onder het oog brenging zo dit kon doorgaan van de veruitziendste gevolgen, ook dat daar ‘er thans maar een deel der regeering by een was, zij zulks niet konde aanneemen, biedende (na alvoorens de Collonel hier over te hebben onderhouden) allen bemiddeling aan-
Verzoekende verder zig zo lang te absenteeren- de Officieren uit de Vergadering zynde vertrokken-
Zyn in de vergadering gekomen-
De Capitein Luitenant Frederik Slot, Siets Stark benevens Cornelis Dogger Luitenants van de Burgermagt aan Oosterend, Cornelis Zunderdorp dito Capitein aan Oudeschil, Klaas Daalder
dito Capitein aan Hoorn, mitsgaders de Heer H.M. Ahlé Collonel-
De Collonel voornoemt geeft het bestuur met behoorlyke eerbied te kennen- dat de Officiren van de Gewapende Burgermagt van Oosterend hier tegenswoordig, disavoureerende in hoogste graad, het gedrag der opgeroepenen in de Termen vallende voor de Loting van de Landmilitie, gehouden gepasseerde Zaturdag alhier, zeer tot Vilipendie en veragting der wetten op dat stuk geemaneerd, en dierhalven ten hoogste condemnabel, mitsgaders de daar opgevolgde ongepaste en zelfs Seditieuse bedreigingen door den Capitein van deselve Burgermagt Simon Bethlehem gedaan-
Versoekende aan het bestuur dat deese hooggaande daadzaken henlieden niet mag toegereekend nog eenigsints verstaan worden daar in meede betrokken geweest te zyn- als verklaarende hier nimmer te hebben van geweten, nog in toegestemd, direct of indirect, als keurende het zelve als verfoeielyk geheel en al af, en latende ’t over voor Reekening van hem, die de onvoorzigtigheid heeft gehad zig aldus onbedagt uittelaten-
Opgemelde Officieren van Oosterend, dit plegtig in tegens woordigheid van alle de present zynde herhalende, beloven bovendien en gevende daar op de hand aan den Collonel, dat zy nimmer zullen toelaten nog dulden, dat de gewapende Manschappen aan Oosterend of in de bedryven van dien, zullen vergaderen omme naar den Burg optetrekken of ergens elders op Texel- dan op Schriftelyke Last van de Collonel op ordre van het bestuur deezes Eilands- en dierhalven geene attroupementen van dien aard zullen gedoogen, nog onder eenig pretext zullen toelaten-
En heeft naar aflegging van deze Verklaring, den precident den Heer Collonel verzogt, de verdubbelde Wagt, zo van den Hoorn als Oude Schil, mitsgaders die van S’ Lands Cannonneerboten in de Have, te doen ophouden- en de Manschappen voor hunne pligts betoon en activiteit te bedanken
Hebbende daarop alle deze Officieren in Vrienschap de Vergadering verlaten.
De Heer Collonel verzogt zynde te blyven, is deselve in het Vriendelyke onderhouden, over deszelfs verschil met de Officieren van den Burg, naar de nodige bekomen inligting en na dat gemelde Heer Collonel vertrokken was, zyn opgeroepen de Heeren Officiers van den Burg, na eerst met deselven een wyl te hebben gediscuteerd, en de Heer Collonel ‘er by verzogt, heeft men eindelyk het genoegen gehad, parthyen over en weder volkomen te vereenigen-